chiqishda О. Kontning reaksion qarashlari ayniqsa ko‘proq aks
etgan edi.
Nikolay Aleksandrovich Rubakin (1862—1946)
Nikolay Aleksandrovich Rubakin (1862-1946) o‘z bibliografik
klassifikatsiyasida hamma fan
larni teskari
tartibda joylashtir-
gan: birinchi o‘ringa sotsial tur-
mush haqidagi fanlarni, so'ngra
organik tabiat haqidagi, anor
ganik tabiat haqidagi bilish usul-
lari haqidagi fanlarni va falsafani
qo‘ygan. Uning fikricha,
bunday
tartib kitobxonga avvalo unga
yaqinroq bo‘lgan hodisalar haqi
dagi (jamiyatdagi o‘zaro muno-
sabatlar haqidagi), so‘ngra esa
bir qadar umumiy va bir qadar
mavhum fanlar haqidagi kitob
larni berishga imkon tug‘dirar
edi.
N.A. Rubakin klassifikatsiyasi bir necha ayrim kutub
xonalarning bosma kataloglarida materialni sistemalashtirishga
birmuncha ta’sir etdi. Kutubxonalarning
amaliy ishi uchun bu
klassifikatsiya uncha yaroqli bo‘lib chiqmadi. Ayniqsa, ijtimoiy
fanlar bo‘limlarida mayda bo'linm alarning juda ko‘payib ket-
ganligi, bo‘linm alarning aniq ifodalangan bosqichlari yo‘qligi,
boMimlarning sarlavhalari juda ko‘p so‘zlar vositasida berilgan-
ligi, indekslarning yo‘qligi ana shunga olib kelgan edi.
0 ‘nlik klassifikatsiyadan foydalanish rus kutubxonachilarini
tobora ko'proq qiziqtira bordi. Matbuotda shunday maqolalar
paydo boldiki, ularning mualliflari
Rossiyaning shahar va tuman
kutubxonalarida qo‘llanilayotgan haddan tashqari qisqa, kam
ishlangan klassifikatsiya sxemalarining qoniqarsizligini ta’kidlab
o‘tar edilar. B.S. Bodnarskiy, Ye.N. Dobrjinskiy, RA. Unde-
Popov o‘nli klassifikatsiya qo'llanishining aktiv targ'ibotchilari
/ Л
68
edilar. Boshqa kutubxonashunoslar garchi bu klassifikatsiyaning
amaliy jihatdan
qulayligini tan olsalar-da, uning ilmiy jihatdan
asossizligini ko'rsatib o'tganlar. 0 ‘sha yillarda o‘nli klassifikatsi
yaning qisqartirilgan tarjimalari (asosan uning ikkinchi varianti)
mamlakatda birinchi bor nashr etildi. Sekin-asta bu klassifi
katsiya Rossiya kutubxonalarida amalda ham qoMlanila boshla-
di. 1917-yilga kelib Moskva, Petrograd va boshqa shaharlarning
ko‘pchilik kutubxonalari o‘nli klassifikatsiyadan foydalanardi,
uning indekslari mamlakatimizda chiqqan bir qancha bibliografik
nashrlarda qo‘llanilar edi.
XX
asr boshlaridagi rus kutubxonachilari orasida o‘nli
klas-
sifikatsiyaga nisbatan zid fikrlar qaror topdi. Bir tomondan, o‘nli
indekslarning amaliy jihatdan qulayligi e’tirof etildi, boshqa to
mondan, asosiy bo‘lim larning va ular bo£linm alarining izchilligi,
fanning o‘sha vaqtdagi darajasiga javob bermasligi qattiq tanqid
qilindi. Bu o‘nli indekslardan foydalangan holda klassifikatsiya
sxemalari tuzishga olib keldi, biroq bu sxemalar o‘nli klassifi
katsiyaning mantiqiy tuzilishiga m uhim tuzatishlar kiritar edi.
Kutubxonachilik sohasining taniqli arbobi P.M. Bogdanov shun-
day sxemalarning bir necha variantlarini ishlab chiqdi. Bogda
nov ishlab chiqqan sxemalarda muhim
ustunlikka ega bolishiga
qaramay asosiy klasslarning izchilligi o‘nli klassifikatsiyaga nis
batan mantiqiyroqligi, ularda rus kutubxonasi amaliy ehtiyojlari
hisobga olinganligi, ijtimoiy fan bo‘limlarining bir qadar ilmiy
tarzda ishlab chiqilganligi sababli
bu sxema amalda keng yoyil-
madi.
Bu — o‘nli klassifikatsiyaning Rossiya kutubxonalarida qisman
qo‘llanila boshlaganligi, uning indekslari rus kutubxonachilariga
yaxshi tanishligi va ko'nikib qolingan indekslarni o‘zgartirish no-
maqbul bo‘lib ko‘ringanligi bilan izohlanadi.
