48
Ta’kidlash joizki, to‘pni umbaloq oshib yelkadan yoki orqadan oshirib
qaytarish ko‘krak bilan sirpanib yiqilishdan ko‘ra samaraliroq, keyingi holatda
to‘p juda kichik va ancha notekis yuza – barmoqlarning orqa tomoni bilangina
qaytariladi.
2-vazifa. Himoyalovchi platformani oqilona o‘zgartirish.
Himoyachi tomonidan qaytaruvchi platformani joylashishidagi mo‘ljalini
o‘zgartirmasdan turib ko‘chirishning eng tez va samarali usuli,
nazariya va
amaliyot nuqtai nazaridan ham quyidagilar: qadam qo‘yish, egilish, tizzaga
sirpangan holda tashlanish, yon tomonga yiqilish (ushbu tartib o‘yinchining
yonidan o‘tayotgan to‘pgacha bo‘lgan masofaning
ortib borishi bilan
belgilanadi) umbaloq oshib yelka yoki orqadan to‘pni qaytarish, to‘p
himoyachidan uzoqroqda bo‘lganda mo‘ljallanadi.
Qaytaruvchi platformani o‘zgartirish usulini tanlash himoyachining yaqinidan
uchib o‘tayotgan to‘pgacha bo‘lgan masofa bilan aniqlanadi. “Oyoqdan
oyoqqacha” tushadigan to‘plar ostida qaytaruvchi platformani o‘zgartirish
gavdani bir oyoqdan ikkinchi oyoqqa o‘tkazib, qadam qo‘ymasdan turish
holatida to‘p qo‘l balandligida uchib o‘tayotgan bo‘lsa amalga oshiriladi.
Boshqa holatlarda platformani yoki oyoqlarni to‘g‘rilagan
holda yuqoriga
ko‘tarilish, yoki oyoqlarni bukib, ularni oldinga o‘tkazib, pastga tushirish
kerak.
Agarda to‘p oyoqlarning tashqi tomoni yonidan uchib o‘tayotgan bo‘lsa yoki
himoyachilarning oldida pastlashayotgan bo‘lsa, platformani qadam qo‘yib
yoki zarba ta’siri joyiga engashgan holda ko‘chirish samarali bo‘ladi.
Agarda hujumchining zarbasi unchalik “aniq” bo‘lmasa va to‘p himoyachidan
ancha uzoq masofada uchib o‘tayotgan bo‘lsa,
tizzada sirpanish holatida
platformani to‘p bilan uchrashish joyiga ko‘chirish, yon tomonga yoki to‘g‘riga
siljish va qo‘llarni oldinga tutib turish kerak. Himoya o‘yinidagi ushbu usul
49
ko‘proq joyni noaniq tanlangan hollarda (aniq tanlanganda hujumchini urgan
to‘pi to‘g‘ri himoyachiga kelib tushadi) qo‘llanilishi lozim.
Tizzada sirpanish hisobidan himoyachi qaytaruvchi platformani to‘p ostiga
ko‘chirishga ulgurmagan hollarda, u platformani
tayanch maydonining
tashqarisiga chiqarishga va qo‘lini uchish trayektoriyasiga qarshi cho‘zishga,
keyin yon tomonga yiqilish holatiga o‘tishga majbur bo‘ladi. Biroq, himoyachi
yonga yiqilish holatida ham ikki qo‘llab to‘pga yeta olmasa, uni bir qo‘lda
intilish usuli qutqazishi mumkin – tirsakning old qismi bilan umbaloq
oshiriladi. Uncha katta bo‘lmagan tezlikda o‘tayotgan eng uzoqdagi to‘plar
ayollar voleybolida xuddi shu usulda yugurishdan so‘ng bilakning old qismi
bilan (ayrim hollarda kaft bilan) umbaloq oshib qabul qilinadi.
Erkaklar voleybolida bunday vaziyatlarda ko‘krak
bilan yiqilib sirpanishdan
foydalaniladi, to‘p esa barmoqlarning orqa tomoni bilan qaytariladi. Mexanika
nuqtai nazaridan ushbu o‘yin usuli, to‘pni umbaloq oshib qaytarishga
qaraganda, kamroq samaralidir. Yetkazib berish sifati esa ancha yuqori bo‘ladi,
chunki to‘p qo‘lning yumshoq yuzasi bilan ancha katta maydonda qaytariladi.
Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, ko‘krak bilan yiqilish usulining yana bir
kamchiligi himoyada to‘pni qabul qilishning boshqa usullarini cheklab qo‘yadi
– ko‘pincha ularning o‘rnida qo‘llanilishidir. Himoyada o‘ynashning
samaraliroq va oqilona usullarini batafsilroq ko‘rib chiqamiz.
