44
Yuqorida bayon qilinganlardan kelib chiqib shuni xulosa qilishimiz mumkinki,
zarba beruvchining tezlanish jarayonida eng yuqori tezlikka erishish uchun
zarba berish qismlari sonini ko‘paytirishga intilish va har bir qismning
tezlanishini shunday mo‘ljallash kerakki, zarba
vaqtida barcha qismlarning
tezligi eng yuqori darajada bo‘lsin. Odamning skelet muskullarida egiluvchan
elementlar parallel va qat’iy ketma-ketlikda qisqaruvchan tolalarga
tarmoqlanadi. Muskullar fizik modelining birmuncha soddalashtirilgan
chizmasi 10-rasmda berilgan.
10-rasm.
Muskullarning qisqaruvchi elementi bo‘lgan,
ketma-ket tarmoqlangan
egiluvchan element – muskul paylarining kollagin tolalaridir. Muskulning
parallel tarmoqlangan egiluvchan elementi tola ichida joylashgan
elementlardan (sarxoplazmatik reticulum pufakchalari)
birlashtiruvchi
ingichka tolalari va muskullarni o‘rab turgan yo‘g‘on birlashtiruvchi
sarkolemmateridan – o‘ziga xos muskul to‘qimasidan tashkil topgan.
Voleybolchi zarba tugallanishida to‘xtaganidan so‘ng unga teskari yo‘nalishda
tezlanish berishning boshlanishi muskulning qisqaruvchi elementi va parallel
tarmoqlangan egiluvchan muskullar bilan birgalikda amalga oshiriladi. Ketma-
ket tarmoqlangan muskullar, ta’kidlab o‘tilganidek, dastlab qo‘shimcha
cho‘ziladi, so‘ng esa voleybolchini tezlashtirib qisqaradi.
Bu yerda
samaradorlikning bir muhim shartini ta’kidlash joiz. Real sharoitda hujum
zarbasini bajarishda, siltanishda zarba beruvchi bo‘g‘in,
skelet muskullari
faollik impulsi bo‘yicha yaratilgan harakat inersiyasi kuchi bilan siljishi lozim.
Ular, qo‘loyoqlarning teskari yo‘nalishdagi tezlanishini amalga oshiruvchi
45
skeletmuskullarga keraksiz qarshilik qilmaslik uchun va suyak-muskul
birikmasidagi egiluvchan elementlar ishini to‘sib qo‘ymasligi uchun, o‘z
vaqtida bo‘shashi lozim. Biroq, qo‘l-oyoqlarni, muskul energiyasini minimal
yo‘qotgan holda, siltanishda to‘xtatish faqat parallel tarmoqlangan egiluvchan
mushak ishtiroki bo‘lishi mumkin. Siltanishda qo‘l-oyoqlarni to‘xtatish
bo‘yicha ishlarga parallel tarmoqlangan egiluvchan muskullar ham qo‘shila
olishi uchun, muskul tolalarini bo‘sh holatda uning tinch holatda uzunligiga
nisbatan 35% dan ortiqroq cho‘zilishi zarur.
