"tiqxmmi" milliy tadqiqot universitetining qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar

Download 1,36 Mb. Pdf ko'rish
bet	17/33
Sana	25.01.2024
Hajmi	1,36 Mb.
	#145792

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 33

Bog'liq
Volleybol, uslubiy qo\'llanma, B.Ro\'ziqulov

9-rasm.
Gavda muskullarini qarab chiqamiz. 9-rasmda umurtqa ustunining ayrim
muskullarining birikish usullari keltirilgan. O‘qosti muskullari o‘z paylari bilan
ikki oraliq umurtqa disklarining orqa o‘qosti o‘simtalariga bog‘langan. Rotator
muskullar yuqori diskning yon o‘simtalarini quyi qo‘shni diskning o‘qosti
o‘simtalari bilan bog‘lab turadi. Umurtqa ustunining gavdani burilish
jarayonidagi aylanishida, eslab o‘tilgan muskullar “qat’iy” sxema bo‘yicha
ishlaydi. Qorinning to‘g‘ri va egri muskullari ham, belning keng muskullari
ham, shuningdek, umurtqa bo‘ylab joylashgan muskullarning barcha
to‘plamlari ham shu ish tartibida faoliyat yuritadi. Shu tarzda, gavda harakati
ham o‘rganilgan aloqadorlik sxemalarining ikkalasida ishlashi mumkin.
Agarda qo‘lning siltanishi va zarba gavdaning qaytuvchi burilishi bilan
bajarilsa, aloqadorlik sxemasi “qat’iy” hisoblanib, bu zarba tezligini oshirish
uchun qulaydir. Agarda gavda bilan harakat orqaga, oldinga egilishlar
hisobidan bajarilsa, unda regressiv (pasayuvchi) qat’iylikdagi kuch
qo‘yishning “mos” sxemasi ishlaydi.

44
Yuqorida bayon qilinganlardan kelib chiqib shuni xulosa qilishimiz mumkinki,
zarba beruvchining tezlanish jarayonida eng yuqori tezlikka erishish uchun
zarba berish qismlari sonini ko‘paytirishga intilish va har bir qismning
tezlanishini shunday mo‘ljallash kerakki, zarba vaqtida barcha qismlarning
tezligi eng yuqori darajada bo‘lsin. Odamning skelet muskullarida egiluvchan
elementlar parallel va qat’iy ketma-ketlikda qisqaruvchan tolalarga
tarmoqlanadi. Muskullar fizik modelining birmuncha soddalashtirilgan
chizmasi 10-rasmda berilgan.
10-rasm.
Muskullarning qisqaruvchi elementi bo‘lgan, ketma-ket tarmoqlangan
egiluvchan element – muskul paylarining kollagin tolalaridir. Muskulning
parallel tarmoqlangan egiluvchan elementi tola ichida joylashgan
elementlardan (sarxoplazmatik reticulum pufakchalari) birlashtiruvchi
ingichka tolalari va muskullarni o‘rab turgan yo‘g‘on birlashtiruvchi
sarkolemmateridan – o‘ziga xos muskul to‘qimasidan tashkil topgan.
Voleybolchi zarba tugallanishida to‘xtaganidan so‘ng unga teskari yo‘nalishda
tezlanish berishning boshlanishi muskulning qisqaruvchi elementi va parallel
tarmoqlangan egiluvchan muskullar bilan birgalikda amalga oshiriladi. Ketma-
ket tarmoqlangan muskullar, ta’kidlab o‘tilganidek, dastlab qo‘shimcha
cho‘ziladi, so‘ng esa voleybolchini tezlashtirib qisqaradi. Bu yerda
samaradorlikning bir muhim shartini ta’kidlash joiz. Real sharoitda hujum
zarbasini bajarishda, siltanishda zarba beruvchi bo‘g‘in, skelet muskullari
faollik impulsi bo‘yicha yaratilgan harakat inersiyasi kuchi bilan siljishi lozim.
Ular, qo‘loyoqlarning teskari yo‘nalishdagi tezlanishini amalga oshiruvchi

45
skeletmuskullarga keraksiz qarshilik qilmaslik uchun va suyak-muskul
birikmasidagi egiluvchan elementlar ishini to‘sib qo‘ymasligi uchun, o‘z
vaqtida bo‘shashi lozim. Biroq, qo‘l-oyoqlarni, muskul energiyasini minimal
yo‘qotgan holda, siltanishda to‘xtatish faqat parallel tarmoqlangan egiluvchan
mushak ishtiroki bo‘lishi mumkin. Siltanishda qo‘l-oyoqlarni to‘xtatish
bo‘yicha ishlarga parallel tarmoqlangan egiluvchan muskullar ham qo‘shila
olishi uchun, muskul tolalarini bo‘sh holatda uning tinch holatda uzunligiga
nisbatan 35% dan ortiqroq cho‘zilishi zarur.

Download 1,36 Mb.

1 ... 13 14 15 16 17 18 19 20 ... 33

Download 1,36 Mb.

Pdf ko'rish