29-mavzuning nomi: Arifmetik masalalar tuzish va yechish
Reja:
1.Bolalarni arifmetik masalalar bilan tanishtirishda ularning
yosh xususiyatlarini hisobga olish.
2. Bolalarni og’zaki masalalarni yechishga tayyorlash usullari.
3.Hisoblash usullarini o’rgatishni bittalab qo’shib sanash va
bittadan ajratib sanashdan boshlash
254
“Test ” savollari:
O’tgan mavzular yuzasidan o’quvchilarga test savollari bilan
murojaat qilaman va faol o’quvchilarni baholab boraman.
O`tilgan mavzu
bo`yicha
tushunchalarni bayon
qilish vа uy vazifani
bajarganligi
Yangi ijоdiy
g`оyalаr
Dars jarayonida
faolligi
Bahosi (bаllаr
yig`indisi)
3(ball)
1(ball)
1(ball)
5
4-ILOVA
Test.
1.Maktabgacha yoshdagi bolalarga son va sanoqqa o`rgatish jarayonida qaysi
sonlardan ko`proq foydalanamiz?
*A)1 dan 10 gacha
B)10 dan 50 gacha
C)100-200
D)200-500
2.Bolalarga matematik tushunchalarni berishda qaysi tushunchalardan
foydalaniladi ?
A)son
B)kattalik
C) o`lcham
D) Barchasi to`g`ri
3. Sonlarni yozib o`rganish qaysi guruhda o`rgatiladi?
A)kichik
B) o`rta
C) ilk yosh
D) tayyorlov
4. Qaysi guruhdan boshlab masalalar yechishga o`rgatiladi?
*A)o`rta
B) kichik
C) tayyorlov
D) katta
5. 5 yoshga qadam qo`ygan bolalar nechagacha sanay olishi kerak?
255
A)100
B)10
C)50
D)30
6. 5 soni ichida masalalar tuzish qaysi guruhlardan o`rgatiladi?
A)tayyorlov
B) kichik
C) o`rta
D) katta
7. Ilk yoshli guruhlarda qanday geometrik shakllar o`rgatiladi?
A)kattalik
*B) uchnurchak, to`ptburchak, doira
C) romb , doira
D) to`g`ri javob berilmagan
8.O`rta guruhda matematika mashg`ulotlari haftada necha marotaba o`tkaziladi?
A)1 marotaba
B) 2-3 marotaba
C) 2 marotaba
D) Barchasi to`g`ri
9.Tushuncha deb nimaga aytiladi?
A)tushintirish ma`nosi
B) –bu predmetlar va hodisalar ba`zi bir muhim alomatlariga ko`ra
farqlash,umimlashtirish
C)Aqliy xujum
D)A-B javob
10.Matematikani o`rganishda , tarbiyaviy choralarga ko`ra nechta omil bor?
A)3
B)4
C)2
D)
11. To`plam nima asosida beriladi?
*A)to`plam ta`riflanmaydigan tushincha bo`lib,misollar asosida beriladi
B)kasrlar asosida
C)qo`shish,ayirish
D)ko`paytirish asosida
12. Kichik guruhlar taqoslashda nimalarga e`tibor berish kerak?
A)to`plam asosida
B)kasrlar asosida
C)qo`shish,ayirish
*D)bo`yiga,eniga,balandligiga,hajmiga
13.Bolalar yangi matiriallar bilan necha minut davomida tanishadi?
A)15
B)14
C)10-12
D)16
256
14.Geometrik figuralar to`g`risidagi ma`lumotlarni birinchi bolalar qayerdan
oladilar?
A)mashg`ulotdan
B)sayrdan
C)shakllardan
D)o`yindan
5-ILOVA
Tayanch so`z va iboralar:
Geometrik shakl
,
Predmet
, vaqt, tarbiya, O`rta
guruh, chamalash, arifmetika, tevarak atrof, Son,kattalik, Natural, mo`ljal olish,
Kubik
29-Mavzu:Arifmetik masalalar tuzish va yechish.
Reja:
1.Bolalarni arifmetik masalalar bilan tanishtirishda ularning yosh
xususiyatlarini hisobga olish.
2. Bolalarni og`zaki masalalarni yechishga tayyorlash usullari.
3.Hisoblash usullarini o`rgatishni bittalab qo`shib sanash va bittadan ajratib
sanashdan boshlash.
Bolalar masala tuzilishini, masalalarni mustaqil tuzishni, savollarga to`g`ri
javob berishni o`rganib olganlaridan keyin ularni arifmetik amallarni (qo`shish va
ayirishni) ifoda etishga o`rgatish mumkin. Bolalar: «Masalani yechish uchun nima
qilish kerak?», «Siz masalani qanday yechdingiz?» kabi savollarga javob
beradilar. Bunda maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda muhokama qilish,
harakatlarni asosli tanlab olish hamda olingan natijani tushuntira olish
ko`nikmasini o`stirish muhimdir .Oldingi olib borilgan ishlar bolalarning yangi
faoliyatga,
hisoblashga
o`tishlariga
imkon
beradi.
Bolalar
maktabda
qo`llaniladigan arifmetikaga doir atamalarni o`rganib olishlari kerak.
Bolalarga dastlabki qadamdanoq «qo`shish», «ayirish», «hosil bo`ladi»,
«teng bo`ladi» so`zlarini o`rgatib borish kerak. Bolalarning har bir harakatning
mazmunini, shuningdek, harakatlar o`rtasidagi bog`liqlikni anglab olishlari uchun
qo`shish va ayirishga oid masalalarni muntazam ravishda taqqoslash zarur. Bu
ularning farqini yaxshiroq tushunish va tegishli harakatlarni farq qiladigan, ke-
yinroq esa biri ikkinchisiga o`xshash masalalarni taqqoslash uchun kerak bo`ladi.
Masalan, bolalar bir konvertdagi kvadratlar sonini aniqlaydilar, so`ngra
konvertlardan 1 ta kvadrat oladilar, ayrim hollarda esa konvertga 1 ta kvadrat
qo`shadilar, shunday qilib ular qo`shish va ayirishga oid masala tuzadilar.
Masalalar nimasi bilan bir-biriga o`xshash va bir-biridan nimasi bilan farq qilishini
aniqlaydilar. Tarbiyachi savollar beradi: «Birinchi va ikkinchi ma- salalarda
257
nimalar to`g`risida gapirilyapti? Nima ma`lum? Nimani bilish kerak? Birinchi
masalani yechish uchun nima qilish kerak? Ikkinchi masalanichi? Nima uchun?
Qo`shish va ayirishga o`rgatish birinchi sinfda matematika o`qitishning
asoslaridan biridir. Bolalar bog`chasida asosiy tayyorlov ishlari olib boriladi.
Bolalar arifmetik masalalami yechib hisoblash malakalarini egallab boradilar. Bu
arifmetik amallarning ma`nosini tushunishga hamda unga ongli ravishda
yondashishga, kattaliklar, natija hamda amallar komponenti o`rtasidagi o`zaro
bog`la- nishlarni aniqlashga imkon beradi.Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar
bir amalli oddiy masalalarni, ya`ni narsalar ustida ish bajarishdan (qo`shish,
ayirish)bevosita kelib chiqadigan (qo`shdik-ko`paydi, ayirdik-kamaydi) arifmetik
masalalarni yechadilar. Bular yig`indi va qoldiqni topishga qaratilgan
masalalardir. Bolalarni katta songa kichik sonlarni qo`shish hollari bilan
tanishtiriladi: ularni awal 1 sonini qo`shish va ayirish, keyinroq 2 va 3 sonlarini
qo`shish va ayirishga o`rgatib boriladi.
Masalalarni yechishga o`rgatish bosqichlari. Birinchi bosqichda bolalarga
masalalar tuzishni o`rgatish hamda ularga masalalar mazmunida tevarak-atrofdagi
hayotda o`z aksini topishini anglab olishlarida yordam berish zarur.Ular masala
tuzilishini o`rganib, masalaning shart va savollarini aniqlaydilar, berilgan
sonlarning muhim ahamiyatga ega ekanligini anglab oladilar. Bundan tashqari,
ular masalalar yechishni, qo`shish va ayirish amallarini ongli tanlash hamda
ifodalashni, masalada aytilgan narsalar bilan bajarilgan amallar qanday miqdoriy
o`zgarishlarga olib kelishini tushunib oladilar.Bolalar masala savoliga to`liq va
to`g`ri javob berishga o`rganib boradilar. Bu davrda sonli material yo birinchi
beshlik bilan chegaralanadi, yoki ikkinchi beshlik ichida 1 ni qo`shadilar yoki
ayiradilar.Ikkinchi bosqichda bolalar qo`shish va ayirish amallarini asosan
tanlashgagina o`rgatilib qolmay, balki 1 talab qo`shish va ayirish usullaridan
to`g`ri foydalanishga yoki oldin 2 sonini, keyin 3 ni ayirishni o`rgatib
boriladi.Bolalarning masalada berilgan sonlarni ajratib olishni o`rganish- lari
hamda kelib chiqadigan miqdor o`zgarishlarning ma`nosini tushunib olishlari
uchun ko`rsatmali ko`rgazmalar zarur.
Bolalarni masalalar tuzishga o`rgatish. Tarbiyachi birinchi mashg`ulotda
bolalarga masala haqida umumiy tushuncha berib, amalda shartlar tuzish va unga
savollar qo`yishni o`rgatadi.Dastlab bir-ikkita masalani tarbiyachining o`zi tuzadi,
bunda u o`zining ko`rsatmasiga binoan bolalar bajargan harakatlarni tavsiflaydi:
«Akbar stolga 3 ta qalam qo`vdi. Nilufar yana 1 ta qalam olib kelibdi. Nilufar va
Akbar hammasi bo`lib nechta qalam olib kelishdi?»Bolalar Nilufar 1 ta qalam olib
kelganini, hammasi bo`lib esa nechta qalam bo`lganini, 4 sonining 1 dan ko`pligini
tushuntiradilar. Tarbiyachi: «Men masala tuzdim, sizlar esa uni yechdinglar.
Arifmetik masalalar yechish. Masala yechishda «qo`shish», «ayirish»,
258
«barobar» matematik atamalaridan foydalanish zarur. Keyin masala
yoziladi.Lolada 3 ta shar bor edi, u yana 1 ta shar oldi. Sharlar ko`paydimi?
Ko`paysa, qaysi belgidan foydalanamiz? Qo`shuv belgisidan. 3 qo`shuv 1 barobar
4 (shar). Doskada 3 rasmi. Lola nechta shar oldi? 1 ta. 3 qo`shuv 1 barobar?
Masalada bizga nima noma`lum? Sharlaming nechta bo`lgani va 3 qo`shuv 1
barobar? Keyin masala bir necha marta Qaytarriladi va yechiladi.
6-ILOVA
Mustahkamlash uchun savollar
1. Bolalarni masalalar yechishga o`rgatish bilimlarni berishni tahlil qilib bering?
2. Masala tuzilishi bilan tanishtirish mazmundagi mashg`ulotlarni tashkil etishda
nimalarga e`tibor berish kerak?
3. Bolalarga masalalarni tasvirlash va xisoblash usullarini o`rgatishda qanday
ko`rgazmalar tanlanadi?
7-ILOVA
Uyga vazifa:
1. O`tilgan mavzu bo`yicha konspektni to`ldirish.
2. O`tilgan mavzudagi ma`lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga
tayyorlanib kelish.
3. Nazorat savollariga tayyorlanish.
Rasm.
259
260
Nazariy o`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi.
Fan (nomi) Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish
30-Mavzu : Maktabga tayyorlov guruhi yoshidagi bolalarni o`lchashga o`rgatish
O`quv mashg`ulotining o`qitish texnalogiyasining modeli
Vaqt – 80 daqiqa
O`quvchilar soni ___ tа
O`quv mashg`ulotining shakli va
turi
Nazariy,
O`quv mashg`uloti rejasi
1.O`lchashning
ma`nosi
va
ahamiyatini
tushuntirish.
2. Bolalarni predmetlarni o`lchashga o`rgatish.
3. Bolalarda o`lchash malakalarini tarkib toptirish.
O`quv mashg`uloti maqsadi: Maktabga tayyorlov guruhi yoshidagi bolalarni
o`lchashga o`rgatish mavzusi yuzasidan to`liq tasavvurlarini shakllantirish
O`qitish natijasi
Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida
Bolalarning matematik tasavvurlarini
shakllantirishga doir dastlabki tushunchalar
shakllanadi. Mavzu bo`yicha bilim va
ko`nikmalarga ega bo`ladi.
Pedagogik vazifalar:
-
O`lchashning ma`nosi va
ahamiyatini
tushuntirishni
tushuntirish;
-
Bolalarni
predmetlarni
o`lchashga o`rgatishni ko`rsata
olish;
-
Bolalarda
o`lchash
malakalarini tarkib toptirishni
tasniflash;
O`quv faoliyati natijalari
-
O`lchashning
ma`nosi
va
ahamiyatini
tushuntirishni izohlaydi;
-
Bolalarni predmetlarni o`lchashga o`rgatishni
aytib beradi.
-
Bolalarda
o`lchash
malakalarini
tarkib
toptirishni tasniflaydi.
O`qitish metodlari
Ko’rgazmali metodi
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari
Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
261
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
(5 daqiqa)
| 