52
Kimyoviy elementlarning kimyoviy belgisi yonma-yon yoziladi – ClO.
Ularning ustiga valentligi rim raqamlarida yoziladi –
Ikkala element valentligi uchun eng kichik umumiy karrali topiladi – VII · II = 14
Eng kichik umumiy karrali har bir element valentligiga bo‘linadi va indeks topiladi –
Kimyoviy elementlarning kimyoviy belgisi pastiga indeks yoziladi – Cl
2
O
7
(agar natija “1” bo‘lsa, yozilmaydi).
Yana bir misol. Kremniyning valentligi IV, azot esa III bo‘lsa, birikma formulasini quyi-
dagicha tuzamiz.
1) Bir-birining yonidagi elementlarning belgilarini yozamiz: SiN
IV III
2) Ularning ustiga valentligi rim raqamlarida yoziladi – SiN
3) Keyin ikkala element valentligi uchun eng kichik umumiy karralini topamiz: IV · III =12
4) Har bir elementning indekslarini aniqlaymiz: Si – 12 : IV = 3
N –12 : III = 4
Birikma formulasini yozamiz: Si
3
N
4
.
VII valentli
marganes ele-
mentining kislorod bilan birik-
masining kimyoviy formulasi-
ni tuzamiz:
VII
II
Mn O → Mn
2
O
7
Ba’zi elementlarning yuqori valentligi asosidagi
formula quyidagicha tuziladi.
Valentlik formulasini tuzishda
olingan indekslar
minimal butun sonlarga kamaytirilib,
moddaning
oddiy formulasini olish mumkin (VI va II ni eng katta
bo‘luvchiga – 2 ga bo‘lish orqali olinadi).
VI
II
S O → S
2
O
6
→ SO
3
Doimiy
valentlikka ega
elementlar
O‘zgaruvchan valentlikka
ega elementlar
Element
Valentlik Element
Valentlik
H, Li, Na, K, F
I
S
II, IV, VI
O, Mg, Ca, Ba,
Zn
II
N
I, II, III, IV
Al, B
III
P
III, V
Fe
II, III
Cu
I, II
C, Si
II, IV
Cl, Br, J
I, III, V, VII
Agar bitta emas, bir nechta molekulalar yoki atomlarni belgilash kerak bo‘lsa, kimyoviy
formulada kimyoviy belgidan oldin koeffitsiyent deb ataladigan tegishli raqam qo‘yiladi.
Masalan, uchta suv molekulasi 3H
2
O, beshta temir atomi – 5Fe.
Kimyoviy formulalardagi
indeks va koeffitsiyent 1 ga teng bo‘lsa, kimyoviy belgilar va formulalardan oldin 1 yozil-
maydi.
