48
Massaning atom birligi uglerod atomi
massasining
1/12 qismini tashkil qiladi, bu 1,66 ∙ 10
−27
kg ga teng.
Turli elementlar atomlarining o‘rtacha massalarini
atom
massa birligi bilan taqqoslab, kimyoviy element-
larning nisbiy atom massalarining qiymatlari olinadi.
Elementning nisbiy atom massasi – bu ma’lum bir
kimyoviy element atomining massasi uglerod atomi
massasining 1/12 qismidan necha marta katta ekanini
ko‘rsatadigan fizik miqdor.
Nisbiy atom massasi Ar
belgilari bilan belgilanadi
(A – inglizcha “atomic” – atomik so‘zining birinchi harfi,
r – inglizcha “relative” – “nisbiy” so‘zining birinchi harfi).
Shuning uchun:
( )
( )
r
ma X
A X
u
=
bu yerda X – elementning ramzi.
Masalan, vodorodning nisbiy atom massasi:
( )
( )
27
27
1,6735 10
1,008,
1,66 10
a
r
m H
kg
A H
u
kg
−
−
⋅
=
=
=
⋅
kislorodniki:
( )
( )
27
27
26,56 10
16
1,66 10
a
r
m O
kg
A O
u
kg
−
−
⋅
=
=
=
⋅
Ko‘rib turganingizdek, elementning nisbiy atom mas-
sasi berilgan element atomining massasi massaning
atom birligi
u dan necha marta katta ekanini ko‘rsa tadi.
Davriy jadvalda barcha
elementlarning nisbiy atom
massalari ko‘rsatilgan. Hisob-kitoblarda, masalalar ye-
chishda biz butun sonlarga yaxlitlangan bu miqdor qiymat laridan foydalanamiz.
Diqqat! Ko‘pincha elementning nisbiy atom massasi oddiygina atom massa deb ataladi.
Biroq, nisbiy atom massa (masalan, A
r
(О) = 16)ni kilogrammlarda ifodalanadigan absolyut
massa (m
a
(O) = 26,56 · 10
−27
kg) yoki (m
a
(O) = 16) bilan adashtirmaslik kerak.
1. Atomlarning absolyut massalari berilgan (ma):
9,296 ∙ 10
-26
kg; 3,337 ∙ 10
-22
g; 3,818 ∙ 10
-23
g. Ular ning
nisbiy atom massalarini toping
va kimyoviy elementlarni
aniqlang.
2. Kislorod atomi oltingugurt atomidan, uglerod atomi
kumush atomidan qancha yengil?
3. Kimyoviy elementlarning davriy
jadvalidan foydalanib
keltirilgan elementlarning belgilarini nisbiy atom massala-
rining ortish tartibiga qarab joylashtiring:
Si, Na, O, N, Zn, Ba, P, Cl, Ca, K, Al, Fe, S, H, Mg.
4. Daftaringizga kimyoviy elementlarning davriy jadva-
lidan foydalanib doiralarga nisbiy atom massasi 1 dan 40
gacha bo‘lgan kimyoviy elementlarning belgilari va
nisbiy
atom massasini ortib borish tartibida soat yo‘nalishi bo‘yi-
cha to‘ldiring.
Uglerod atomining 1/12 qismi
