7 4 Xl-bob.Miqdor va sifat o„zgaruvchanlikning statistik tavsifi

Download 3,18 Mb. Pdf ko'rish
bet	127/163
Sana	02.06.2024
Hajmi	3,18 Mb.
	#259446

1 ... 123 124 125 126 127 128 129 130 ... 163

Bog'liq
64363c7a88a43

1 7 4
Xl-bob.Miqdor va sifat o„zgaruvchanlikning statistik tavsifi
0„zgaruvchanlik.
Dala tajribasida yonma yon joylashgan delyankalarda
o„simliklavming hosildorligi , shartli belgilari , hossalari va h.k bir - biri bilan
hatto bir xil muhitda ham og'ishi 0„zgaruvchanlik yoki variatsiyalanish deb
yuritiladi.
0
„zgaruvchanlik - tabiatdagi har qanday predmetlar uchun hos xususiyat :
ikkita mutloq o„xshash bo„lgan predmet mavjud emas, hatto oddiy ko„z bilan
ilg„ash qiyin bo„lgan xollarda ham ayrim tafovutlar mavjud
0
„simliklarda faqlantiruvchi belgilarga ularning bo„yi , boshoqdagi don
miqdori va vazni , protein miqdori va h.k kiradi. Bir navga tegishli bo„lgan
o„simliklarda variatsiya xodisalarining yuzaga chiqishining sababi ular har doim
irsiy xususiyatlariga ko„ra farqlanadi., bundan tashqari ulaming shakllanishi
ko„pincha har xil sharoitda kechadi.
Dala va vegetatsion tajribalarda xatto o„ta puxta olib borilgan tadqiqotlarda
ham pavrallel delyankalar va sosudlarda har xil hosil etishtiriladi. Bu og„ish ,
o„zgaruvchanlik , variatsiya - har doim ham hisobga olinavermaydi va ko„pincha
ko„zda tutilmagan xodisa deb qaraladigan tashqi xodisalaming ta‟siri natijasi
hisoblanadi. Shundan kelib chiqqan holda har qanday tadqiqotlarda tajriba
ma‟lumotlari har doim ma‟lum darajada bir biridan farq qiladi.
0
„zgaruvchanlik, belgilar variatsiyasi o„simliklar, xayvonlar , tuproq va h.k
guruhlarining ayrim olingan belgilariga tavsif berishda yoki ikkita shunday
belgilar taqqoslanganda ulaming farqi aniqlanganda qiyinchiliklar vujudga keladi.
Ma‟lumki , har doim ham u yoki bu belgilami o„rganish imkoniyati bo„lmaydi.
Bunday hollarda ulami xususiyatlari to„g„risida umumiy xulosa chiqarish
mumkin bo„lgan qismlar bo'yicha o„rganiladi. Bunday usul tanlash usuli deb
yuritiladi va statistikada asosiy usul hisoblanadi. Shunday qilib o„rganilishi lozim
boMgan barcha ob‟ektlar guruhi - majmua yoki genial majmua deb , ob‟ektning
tadqiqot uchun tekshirishga tushgan qismi esa tanlab olingan majmua yoki
tanlanma deb yuritiladi. Genial majmua va tanlamadagi elementlar miqdori
ulaming xajmi hisoblanadi.
Tanlash
usulining asosiy maqsadi kichik tanlamalami (o„rtacha na‟munalar )
statistik ko'rsatkichlari bo„yicha o'rganish ilmiy ishning butun mohiyatini to„g„ri
tavsiflash imkonini beradi, qaysiki statistikada bu genial majmua deb yuritiladi.
Shunga o'xshash vaziyatlarda dala tajribalari olib borishda ham qoMlaniladi,
bunda kamdan kam hollarda 6-8 dan ortiq bir xol delyankalar bo'ladi
(takrorlanishlar), ulaming hosildorligi va boshqa ko'rsatkichlari, ya‟ni tajriba

1 7 5
dalasining umumiy maydoni kichik tanlamalar asosida yetarlicha aniq xulosa
olishga harakat qilinadi. Bu yerda yashirin holda diyarli tugallanmas statistik
guruhlar mavjud.Genial majmua , qaysiki kichik tanlamalar asosida imkoni
boricha sodda usullarda ilmiy ishning statistik tavsiflab berishi lozim.
SHundan kelib chiqqan holda , ilmiy tadqiqotlarda tanlash usulining
maqsadi- nisbatan chegaralangan vositalar yordamida cheksiz , ko'plab xodisalar
orasidan kam sonli xodisalami ajratib olish , ulaming o'ziga xos xususiyatlari va
konuniyatlarini o'rganish imkonini beradi.
Kuzatishlar natijasida biz har bir tanlangan to'plamda o'rganilayotgan
belgilaming miqdorko'rsatkichlari to'g'risida malumotga ega bo'lamiz.
O'simliklarda farqlantiruvchi belgilarga don miqdori va vazni , protein
miqdori va x.k. Bir navga tegishli bo'lgan o'simliklarda variatsiya xodisasining
yuzaga chiqishining sababi ular har doim irsiy xususiyatlariga ko'ra faprqlanadi,
bundan tashqari ulaming shakllanishi ko'pincha har xil sharoitda kechadi

Download 3,18 Mb.

1 ... 123 124 125 126 127 128 129 130 ... 163

Download 3,18 Mb.

Pdf ko'rish