1 7 7
barcha og„ishlar yig„indisi ]Г (X-x) = 0. Shuning uchun bizga ma‟lum boMgan
og„ishlar bu yig'indini 0 ga keltirish lozim. Shundan kelib chi qib har qanday bir
variantning x dan farqi variatsiya yerkinligidan maxrum va boshqa barcha
variantlaming , ya‟ni
n-l
ning variatsiyasini aniq hisoblash imkonini beradi.
Shunga ko„ra s
2
va s aniqlanganda mustaqil kattaliklar soni n ga emas , balki
n-l
ga teng boMadi.
Dispersiya va standart og„ishlami asosiy formulalarga ko„ra hisoblashda
ko„pincha texnik noqulayliklar vujudga keladi. 0„rtacha
arifmetik ko„pincha kasrli son holatida chiqadi,
shuning uchun marqaziy
chetlashish (X-x) va ayniqsa ularning kvadrati (X-?)
2
turli xil ahamiyatli chiqib ,
hisoblash ishlarini qiyinlashtiradi va xatoliklarga olib keladi. Shuning uchun s
2
va
s ni hisoblashning bir necha turlari ishlab chiqilgan , ular arifmetik hisob kitop
ishlarini sezilarli darajada soddalashtiradi. Bun shunga asoslanadiki ,
markaziy
og„ishlar kvadrati yig„indisini hisoblash uchun
Y.
bar qanday dastlabki son A
(dastlabki sonning nisbiy
o„rtachasi) ni tanlashda quyidagi formulami qo‟llash lozim.
£ (Х-г)
2
=Х (X-A)
2
-fc
(
*--^=
Agar nisbiy 0„rtacha sifatida (erkin son ) nul qabul qilinsa , formula
quyidagi ko„rinishga ega boMadi :
£ (Х-х)=£л'
г
-^>^
