1 8 1
P'
N
‟ "
2
Л' ‟
N
Altemativ (ikki yo„sinda bo„lisht mumkin bo'lgan) o'zgaruvchanlikda bitta
belgining
ulushi p belgisi orqali, ikkinchisi esa q belgisi orqali ifodalanadi.
Keltirilgan tenglikka asoslanib p+ q = 1.0 (yoki 100%), qaysiki ikki qarama
qarshi hodisa ehtimol har doim birga teng (100%),
q = 1-p.
Sifat belgisi o'zgaruvchanligi ko'rsatkichi bo'lgan
s bir biriga nisbatan
qatorlaming o'lchamini variatsiyasini tavsiflaydi. O'zgaruvchanlik ko„rsatkichi
ahamiyati quyidagi formulada aniqlanadi :
s=a
a
/a
x
p
2
x
a
,
3-p* bu yerda p,, p
2
, p, va h.k. lar -
umumiy to„plamdagi belgilar ulushi (yoki ulaming foizdagi ifodasi).
к - belgilar gradatsiyasi soni
k.> 2 bo„lganda o„g„itlar 0„zgaruvchanlik ko„rsatkichini
logorifmlash quyidagi formulada amalga oshiriladi
lg
s
= 'gA + + igp, +
-*-
»g
p„
k
к
Agar o'rganilayotgan to„plamda ikkita
gradatsiyali ob‟ekt taqlim
etilgan bo'lsa (altemativ o„zgaruvchanlik),
u
holda
o'zgaruvchanlik
quyidagicha topiladi:
s =
Jw
= Vo.
10 x 0.90
= 0.30 (yoki 30%)
p va q munosibatiga bog'liq ravishda s ifodasi 0 dan 0.5 gacha o'zgaradi.
Sifat belgisining maksimal o'zgaruvchanligi s„„kachonki p=q=0.5
yoki s
-
„=
Vo.5x0.5 = 0.5 (yoki 50%). Turli gradatsiyali sifat belgilarini taksimlanishi uchun
maksimal (eng yuqori) o'zgaruvchanlikning ahamiyati to'g'risida quyida jadvalda
keltirilgan:
21-jadval
182
bu yerda
p
va
q
oMchoq birligi yoki foizlarda ifodalanishi mumkin. Ma‟lumki p (yoki q )
ni p ±
s
p
intervalida uchratish ehtimoli
68
% ni, p ±
Maksimal ifoda s
макс
kattaliklaridan foydalanib
sifat belgilarining
variatsiya koeffitsientini, foizlarda ifodalangan o„zgaruvchanlikning
haqiqiy
ko„rsatkichini va maksimal o„zgaruv-chanlikni hisoblash mumkin.
Vp = —
xlOO
