n
ahamiyatlarni foizda (%) ifodalanishi.
1 8 5
Agronomik tadqiqotlar amaliyotida ehtimollik darajasi 0.95-95% va 0.99-
99% , ahamiyatlilik darajasi (ya‟ni muhimliligi ) 0.95-5% va 0.01- 1% ga teng
boMganda foydalanish mumkin hisoblanadi. Bunlay ehtimollik
ishonchlilik
ehtimoli
degan nom oldi , ya‟ni muhimlilikka ishonsa va undan ishonchli
foydalansa boMadi. Ehtimollilik 0.95- 95 % qabul qilish bilan , xato qilish
ehtimoli 0.05=5.0% yoki 20 dan 1 ta ni tashkil qiladi. Ehtimollik 0.99-99%
boMganda xato qilish ehtimoli 0.01 = 1% , ya‟ni 100 dan 1 ni tashkil qiladi.
Ishonchli ehtimolni tanlash, yoki u yoki boshqa tadqiqotlaming ahamiyatga
ega boMish darajasi xulosa va imkoniyatlar mas‟uliyati bilan amaliy tasavvurlar
bilan aniqlanadi. Ehtimollik darajasi 0.95 = 95% va ahamiyatlilik darajasi 0.05
=5.0% boMganla ko„pchilik tadqiqotlarda odatda mutloq maqbul hisoblanadi.
Individual kattaliklaming odatdagi taqsimlanish to„g„risidagi barcha
aytilganlar o'rtacha arifmetik
x
tanlamalaming taqsimlanishiga ham tegishli ,
shuningdek o'rtacha arifmetiklar orasidagi farqqa (х.-х.) kiradi. Bu yanada ko'proq
tadqiqot ishlarida odatdagi taqsimlanishning mutloq ahamiyatini alohida
ta‟qidlaydi, qaysiki har qanday tajribaning mohiyati odatdagi taqsimlanish
qonunlariga
bo'ysunadigan
o'rtacha
arifmetik
kattaliklami
taqqoslash
qonuniyatlariga bo'ysunadi.
Amaliyotda qo'llanish uchun xatto birdan bir ahamiyatli yahshi
taqsimlanmagan xollarda ham bir to'plamning o'zidan olingan
n
ta kuzatishlaming
o'rtacha arifmetik
x
tanlamalami odatdagi taqsimlanishi juda muhim.
O'rtacha ifodalar uchun kurilgan egri taqsimlanish yagona hollarga
nisbatan cho'zilgan, ignasimon boMadi. Ta‟qidlash joizki n -»« o'rtacha /
1
,
dispersiya
a
2
va standart og'ish
a
- to'plamning asosiy parametrlari. Oralatib, tanlab
kuzatishlar olib borish bu parametrlarga baho bera olish imkonini beradi. Shunday
qilib, o'rtacha arifmetik
x
asosiy o'rtacha
ц
ni baholash hisoblanadi va
a
tanlangan
standart og'ishda s ni baholash. Etarlicha katta bo'lgan tanlamalar uchun (n > 20-30
va ayniqsa n >100)yuqorida asosiy to„plam parametrlari yuqorida ko„rsatilgan
odatdagi taqsimlash qonuniyatlari ularni baholashda ham to„g„ri, xususan:
x
± s
atrofida barcha kuzatishlaming 68.26% joylashadi, chegara ichida
x
± 2 s- 95.46%
va
x
± 3 s intervalida -99.73 % tashkil etadi.
0
„rtacha arifmetik va standart og'ish asosiy statistik tavsiflar hisoblanadi,
ular yordamida chastotalarning empirik taqsimlanishi namoyon boMadi.
Nazariy taqsimlanish qonuniyatlari asosida empirik taqsimlanishni kurish va
unda maMum qonuniyatlami qayta shakllantirish uchun bu ikki oddiy tavsiflaming
o„zi etarli. Olimlar tomonidan
x va s о „zlarida ц va a parametrlari to'g'risidagi
barcha ma‟lumotlarni to'playdi va to'plamni tavsiflashda tanlamalar
ma‟lumoti bo'yicha unga nisbatan mukammal xech narsa taqdim qilib bo
1 8 6
„Imsligi isbotlangan.
Dala va vegetatsion tajribalar bo„yicha olib borilgan turli kuzatish natijalari
variantlar chastotasi o„rtachadan bir xil orqada qolganda , bir biri bilan o„zoro teng
, ya‟ni simmetrik holatda boMganda ko„pincha odatdagi taqsimlanishning
simmetrik egri usuliga ko„ra taxminiy joylashadi. Biroq ko„pincha o„simliklar va
xayvonlaming ayrim belgilari odatdagidan keskin farq qiladigan
-asimmetrik
taqsimlanadi.
24-rasm. Tanlamalar
0
„rtacha ahamiyatini taqsimlash va individual yakka
kuzatishlarni taqsimlash orasidagi bog'lanish.
,,
Assimmetrik boMishi mumkin , yoki o„ng tarafdagi
chastotalar ko„payganda o„ng tomonlama va saobiy
yoki chap tarafdagi egri variatsiya chastotalari
ko„payganda chap tomonlama boMadi.
|
