Hayvonlarning xavfli yuqumli kasalliklariga misollar:
Oqsim (yashur) – juft tuyoqli uy va yovvoyi hayvonlarning virusli kasalligi.
Viruslar xashakda, hayvonlar terisida bir oygacha saqlanadi. 60 gradusdan yuqorida
o‗ladi, dizenfeksiya vositalarida tez nobud bo‗ladi. Hayvonlar em-xashak emay
qo‗yadi, og‗zidan so‗lak oqadi, terisida pufakchali toshmalar bo‗ladi. Odamga sut va
sut mahsulotlari orqali yuqadi. Kasallik hayvonlar orasida enzootiya, epizootiya va
panzootiya holida tarqalib, qisqa muddat ichida bir necha hududlarga tarqalish
xususiyatiga ega.
Cho„chqalarning klassik vabosi - virusli kasallik. U bilan faqat uy va yovvoyi
cho‗chqalar kasallanada. Infeksiya manbalari - kasallangan va kasal bo‗lib o‗tgan
cho‗chqalar. Vabo yilning ixtiyoriy vaqtada, ko‗proq kuzda uchraydi, davolash
usullari ishlab chiqilmagan. Shu sababli kasallangan hayvon zudlik bilan o‗ldirib,
yoqib yuboriladi.
Qushlarniig psevdovabosi - tovuqsimonlar oilasiga mansub qushlarning virusli
kasalligi. Nafas olish, ovqat hazm qilish organlari, markaziy nerv tizimining
zararlanishi bilan namoyon bo‗ladi. Kasallik manbai - viruslarning barcha ajratmalari,
73
tuxumi va nafasi bilan ajratuvchi kasal yoki kasal bo‗lib o‗tgan qushlar. Inkubatsiya
davri 24 s, zararlanish ko‗proq yem, suv, havo orqali, odatda kuz-yoz davrida yuz
beradi. O‗lim ko‗rsatkichi – 60-90 %ni tashkil etadi. Odatda qushlar davolanmay,
o‗ldiriladi va yoqib yuboriladi.
Parranda grippi (PG) – ―A‖ turdagi gripp virusi qo‗zg‗atadi, asosan
parrandalarda, shuningdek, odam va ba‘zi bir sut emizuvchi hayvonlarda
uchraydigan, turli xil yuqish mexanizmiga ega odamda yuqori nafas yo‗llarining
yallig‗lanishi, tana haroratining ko‗tarilishi, aksariyat holatlarda virusli zotiljam, ich
ketish, organizmning umumiy zaharlanishi bilan namoyon bo‗ladigan zooantroponoz
o‗ta xavfli yuqumli kasallikdir.
Yuqumli gepatat - it va boshqa go‗shtxo‗r (tulki, bo‗ri)larning virusli kasalligi.
Bezgak, shilliq pardalarning shamollashi va jigarning zararlanishi bilan tavsiflanadi.
Qora oqsoq (brutsellez) – uy va ayrim yovvoyi hayvonlarning yuqumli
kasalligi. Brutsella bakteriyalari qo‗zg‗atadi, tashqi muhitda oylab yashaydi,
dizenfeksiya vositalarida tez nobud bo‗ladi. Brutsellyoz bilan sigir, qo‗y, echki,
cho‗chqalar kasalanadi va asosiy belgisidan biri bola tashlaydi yoki o‗lik tug‗adi.
Odam uchun xavfli bo‗lib, kasal hayvonlarning go‗shti va suti iste‘mol qilinganda
kasallik yuqishi mumkin. Insonlarda kasallik og‗ir kechadi. Bemorda 1-3 hafta
yashirin davri bo‗ladi, lohaslik, qo‗l-oyoq, bel, muskul, bo‗g‗imlarda kuchli og‗riqlar
bo‗ladi. Kasallik dam zo‗rayib, dam pasayib bir necha oy davom etadi. Bemorlar
yuqumli kasalliklar shifoxonasida uzoq muddat davolanadi.
Kasallikning olidini olish uchun brutsellyozga qarshi hayvonlar emlanadi,
go‗sht va sut mahsulotlariga yetarlicha termik ishlov beriladi va joylarda dizenfeksiya
ishlari olib boriladi.
Qoqshol – hayvonlarning ko‗plab turlari va odamda uchraydigan yarali
bakteriyali kasallik. Mushaklarning spazmatik qisqarishi bilan namoyon bo‗ladi.
Manqa kasalligi - sap. Ushbu zoonoz kasallikni manqa tayoqchasi qo‗zg‗atadi.
Manqaning o‗tkir va surunkali turlari bor. U eshak, tuya, zebra va yirtqich
hayvonlarda uchraydi.
Quturish – o‗ta xavfli yuqumli kasallik bo‗lib, qo‗zg‗atuvchisi neyrotrop virus.
Hayvonlarning ko‗plab turlari, ayniqsa it, mushuk, tuya, ot, bo‗ri, tulkilarning o‗tkir
virusli kasalligi. Markaziy nerv tizimining og‗ir zararlanishi bilan tavsiflanadi: ularda
yirtqichlik kuchayadi, duch kelgan narsaga tashlanib, juda tajavuzkor bo‗ladi, ko‗p
so‗lak ajratadi, hech narsa emay qo‗yadi, falajlik boshlanadi va o‗ladi. Inson uchun
o‗ta xavfli hisoblanada. Kasal hayvon tishlab olganda, shuningdek, hayvon
so‗lagining boshqa hayvonlar va odam organizmiga tushishidan yuqadi. Odamlarda
quturish virusi nerv stvoli bo‗ylab tarqalib, bosh va orqa miyani zararlaydi, tomirlar
tortishi, muskullar spazmi, falajlik va o‗lim bilan yakunlanadi. Oldini olish uchun
daydi hayvonlarning ko‗payishiga yo‗l qo‗ymaslik, mavjudlarini yo‗qotish, xonaki
hayvonlarni o‗z vaqtida hisobga olish, ularni doimiy veterinariya ko‗rigidan o‗tkazib
turish va quturish kasalligiga qarshi emlash, bu kasallik odamlar o‗rtasida
tarqalishining oldini olishda asosiy va samarali profilaktik chora-tadbirlardan
hisoblanadi.
Bundan tashqari hayvonlar sil, salmonellez, kolibakterioz, kalmaraz (parsha)
va boshqa kasalliklar bilan og‗riydi. Hayvonlarda bit, burga kabi parazit hasharotlar
|
