Aholi va hududlarni texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlardan

77 
shoshilinch tibbiy yordam ko‗rsatilishini talab qiladigan maktab, kasalxonalar, 
kinoteatr va boshqa ijtimoiy obyektlar, shuningdek, uy-joy sektori binolari 
konstruksiyalarning to‗satdan buzilishi, yong‗inlar, gaz portlashi va boshqa hodisalar. 
5. Radioaktiv va boshqa xavfli hamda ekologik jihatdan zararli moddalardan 
foydalanish yoki ularni saqlash bilan bog„liq avariyalar: 
 radioaktiv materiallarni tashish vaqtidagi avariyalar; 
 biologik vositalar va ulardan olinadigan preparatlarni tayyorlash, saqlash va 
tashishni amalga oshiruvchi ilmiy tadqiqot va boshqa muassalarda biologik 
vositalarning atrof-muhitga chiqib ketishi bilan bog‗liq vaziyatlar. 
6. Gidrotexnik halokat va avariyalar: 
 suv omborlari, daryo va kanallardagi buzilishlar, baland tog‗lar ko‗llardagi 
suv urib ketishi natijasida vujudga kelgan hamda suv bosgan hududlarda odamlar 
o‗limi, sanoat va iqtisodiyot obyektlari ishining, aholi hayot faoliyati buzilishiga olib 
kelgan avariyalar.
Avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‗lmaydigan ishlarning bajarilishi 
texnogen xususiyatdagi FV natijasida sodir bo‗lgan avariya va halokatlarning 
ko‗lami, turi, FM kuchlarining hajmi hamda ularning tayyorgarlik darajasiga, 
sodir bo‗lgan vaqtiga (yil davomida, kuni) ob-havoga va boshqa ko‗pgina 
omillarga bog‗liq. Texnogen xususiyatli FVlar vaqtida bajariladigan ishlarga 
tayyorarlikni tashkil etish, FM tuzilmalarining xatti-harakatlari oldindan 
rejalalashtirilgan asosida belgilanadi. Bu rejalar tuman, shahar va viloyat 
miqyosida oldindan tuzib chiqiladi. Rejani tayyorlashda sodir bo‗lishi mumkin 
deb bashorat etilgan tabiiy ofatlar va ishlab chiqarishdaga avariya va halokatlar 
asos bo‗lib xizmat qiladi. 
FVlar vaqtida FM tuzilmalarining xatti-harakatlari o‗z vaqtida tashkil 
etilgan va olib borilgan razvedka ma‘lumotlari hamda ma‘lumotlarda aks 
ettirilgan aniq shart-sharoitga bog‗liq. Razvedka ishlari FM kuchlarining 
vazifalariga mos va bajarilishi zarur bo‗lgan keyingi xatti-harakatlarga 
bog‗langan holda olib boriladi. 
Razvedka guruhi tarkibiga tabiiy ofat sodir bo‗lgan hudud, shu hududda 
joylashgan korxonalarning ishlab chiqarish xususiyatini hamda iqtisodiyot 
obyektlarini yaxshi biladigan mutaxassis kiritilishi kerak. Bordiyu, avariya yoki 
halokat kuchli ta‘sir etuvchi zaharli moddalar ishlatadigan yoki ishlab 
chiqaradigan korxonada sodir bo‗lsa, razvedka guruhi tarkibiga albatta kimyogar 
mutaxassis kiritilishi va u kerakli ish qurollari, anjomlari bilan ta‘minlangan 
bo‗lishi lozim. Ushbu razvedka guruhida yana tibbiyot xodimi ham bo‗lishi kerak. 
Texnogen xususiyatli FVlar natijasida sodir bo‗ladigan avariya va 
halokatlar oqibatlarini bartaraf etishga shu hududda joylashgan FVDT tuzilmalari 
jalb etiladi. Zaruratga ko‗ra FM boshlig‗ining ko‗rsatmasiga bilan boshqa 
chegaradosh hududlar, shaharlar, viloyat va vazirliklarga qarashli tuzilmalar ham 
jalb etiladi. Qutqaruv otryadlarining yig‗ilish joyi ish bajariladigan yo‗nalishida 
joylashgan aholiga yaqin joylarda tashkil etiladi, tuzilmalarning bir hududda 
yig‗ilishiga ketadigan ishlari uchun ajratilgan vaqt hisobiga FVlar oqibatlarini 
bartaraf etish uchun tuzilmalar yig‗ilgan joydan to‗g‗ridan-to‗g‗ri va tezkorlik 
bilan FV sodir bo‗lgan hududga yuboriladi. Belgilangan marshrut davomida 

78 
vayrona uyumlari va yong‗inlar, buzilgan ko‗priklar bo‗lishi mumkinligini 
inobatga olgan holda tuzilmalarining harakati to‗xtab qolmasligini ta‘minlash 
chora-tadbirlari ko‗rilishi kerak. 
Texnogen xususiyatli FVlar sodir bo‗lgan hududga etib kelgan tuzilmalar 
ish bajarilishi kerak bo‗lgan obyektga tez etib borishlarini ta‘minlovchi va ularga 
ajratilgan joyga yig‗iladi. Ana shu yerda ular aniq vazifa oladi. 
Tuzilma sardori tuzilma oldiga qo‗yilgan vazifani muvaffaqiyatli 
bajarilishiga mas‘uliyatli shaxs hisoblanadi. U vazifani olgach, uni qo‗l 
ostidagilarga tushuntirib beradi, sharoitga baho beradi, qaror qabul qiladi, og‗zaki 
buyruq beradi va ishni tashkil etadi. 
Texnogen tusdagi FVlar oqibatlarini bartaraf etish jarayonida tuzilmalarning 
doimiy o‗zaro aloqasi muhim ahamiyatga ega. Tuzilmalarning bir joyda, bir vaqtda 
va bir maqsad uchun o‗zaro kelishgan holda ish olib borishi natijasida topshirilgan 
vazifalari muvaffaqiyatli bajariladi. 
Tuzilmalar topshirilgan vazifani bajargach ish bajargan obyektdan tashqariga 
olib chiqarilib, hisoblangan vaqtda, yangi vazifani bajarish uchun tayyorgarlik 
ko‗radi. FVlar sodir bo‗lgan hududlarda komendantlik xizmati tashkil etiladi. Bu 
xizmat FV sodir bo‗lgan hududga yoki obyektga aholini yaqinlashtirmaydi, 
aholi va moddiy boyliklarni evakuatsiya qiladi, jamoat tartibini saqlaydi, tuzilmalar 
tomonidan o‗rnatilgan tartibga hamda harakat qoidalariga rioya qilinishini nazorat qiladi, 
alohida ahamiyatta ega inshootlarni qo‗riqlaydi. Komendantlik xizmatiga 
xo‗jalik obyektlarining jamoat tartibi tuzilmalari hamda ichki ishlar xizmati 
xodimlari jalb etiladi. 

Download 6,38 Mb.