Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti f. T. Hakimova, N. X. Xoliyeva fuqaro muhofazasi

79 
bartaraf etiladi. Umumiy elektr energiya tarmoqlari 
o‗chirilgandan keyin elektr energiyani vaqtinchalik 
tiklash tadbirlari ko‗riladi. Zilzila sodir bo‗lganda, 
vayron bo‗lgan yoki yong‗in sodir bo‗lgan bino va 
inshootlarda odamlarni qutqarish ishlari olib 
borayotganlarni elektr energiya bilan ta‘minlash 
muhim vazifalardan hisoblanadi. 
Elektr energiyasi bilan ta‘minlash yoki avariya 
sodir bo‗lgan elektr energiyasi tarmoqlarini tiklash 
imkoniyati 
bo‗lmagan 
taqdirda 
ko‗chma 
elektrstansiyalari yoki energopoezdlardan foydalanish zarur. 
Bino yoki inshootlar konstruksiyasi bo‗lmagan qismlarda buzilish sodir 
bo‗lganda, devorlar, qavatlar o‗rtasidagi bino va inshootlarda yoriqlar bo‗lishi 
natijasida ular qiyshayib yoki osilib qolishi mumkin. Bunday holatlar aholi uchun 
ham, qutqaruv ishlarini olib borayotgan tuzilmalar uchun ham xavf soladi. Shuning 
uchun bunday bino va inshootlar batamom buzib tashlanishi yoki mustahkamlanishi 
lozim. FV sodir bo‗lgan joyda shikastlanganlarni jamlash, ularga tibbiy yordam 
ko‗rsatish shoxobchalari tuziladi. Shikastlanganlarni jamlash va tibbiy yordam 
ko‗rsatish uchun qulay, saqlanib qolgan binolarni tanlash mumkin. Ularga eng qulay 
va xavfsiz kirish yo‗llari tanlanadi. Zaruratga ko‗ra vaqtinchalik kommunal-energetika 
tarmoqlari tiklanib, suv, gaz, elektrenergiyasi bilan ta‘minlanadi. 
Suv bilan ta‟minlash shoxobchalarini jihozlash. Suv bilan ta‘minlash 
shoxobchalari aholi va tuzilmalarni suv bilan ta‘minlash uchun zarur bo‗lib, ular 
saqlanib qolgan suv manbalari, artezian quduqdar, ochiq suv havzalarini tashkil 
etadi. Birinchi navbatda avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‗lmaydigan 
ishlar bajarilayotgan hamda shikastlanganlarni jamlash va tibbiy punktlar joylashgan 
hududlar suv bilan ta‘minlanadi. 
Avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo„lmaydigan ishlarni olib 
borishda xavfsizlik tadbirlari.
Avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‗lmaydigan vayrona uyumlari orasida 
yurish, buzilgan bino va inshootlarga kirish, qulab tushishi ehtimoliga ega binolar 
yaqinida turish xavflidir. Zararlangan bino va inshootlar oldiga faqatgana ularning 
xavfsiz tomonidan kelish mumkin. Bino va inshootlarning ichki qismini ko‗zdan 
kechirganda ochiq yoritgichlar va kyerosinli fonarlardan foydalanish xavfli, chunki 
ular ikkilamchi FV sodir bo‗lishiga olib kelishi mumkin. 
Yonayotgan, tutun bosgan va vayrona uyumlari bilan to‗silib qolgan joylarga 
kirayotganda arqonga boylanib, arqonning uchini kirish joyida turadigan sherigingizga 
bering, bu holat xavfsizligingizni ta‘minlaydi. Xonalarga kirayotganda kirish 
eshiklarini ehtiyotkorlik bilan ochish va alangani to‗sa oladigan yoki qizigan gaz 
alanga olganda muhofaza qila oladigan matodan foydalanish ham xavfsizligingizni 
ta‘minlaydi. 
Yonayotgan xona ichida emaklab yoki engashib harakat zarurati bo‗lganda 
xonadan tez chiqib ketish uchun yaqin joylarda harakatlanish xavfli 
vaziyatning oldini oladi. 
Uzoq vaqt davom etgan yong‗indan so‗ng yerto‗lalarga gazniqob kiyib yoki 

80 
yaxshilab shamollatilgandan so‗ng ish jarayonini boshlash xavfli vaziyat sodir 
bo‗lishining oldini oladi. 
Vayrona 
uyumlari 
orasida 
hovuzlar 
tayyorlashda 
ularning 
chetlarini 
mustahkamlash kerak. Mustahkamlash uchun metall va yog‗och konstruksiyalarning 
bo‗laklarini ishlatish mumkin. Mustahkamlanmagan vayrona uyumlaridan tushish va 
chiqish joylaridan foydalanish maqsadga muvofiq emas. 
Baland joylarda ishlash kerak bo‗lgan hollarda albatta ehtiyot vositalaridan 
foydalanish kerak (qutqaruv arqonlari va belbog‗lar). Gazlashgan obyektlarda ish 
olib borish jarayonida yakka muhofaza vositalaridan foydalanish xavfsizlikni 
ta‘minlaydi. 
Zarar ko‗rgan yoki buzilgan binolarda ish olib borayotganda himoyasiz qo‗l bilan 
elektr simlari va elektr simlariga tegib turgan metall buyumlarni ushlash xavfli 
hisoblanadi. Shuning uchun ishni boshlashdan oldin elektr tarmog‗i o‗chirib qo‗yiladi. 
Vayrona uyumlari, shaxtalar, kirish joylari shikastlangan bino va 
inshootlarda ogohlantiruvchi qizil chiroq o‗rnatib qo‗yiladi. 
Yer ko‗chishi natijasida odamlar vayrona uyumlari ostida qolishi, qulayotgan 
narsalar ta‘sirida jarohatlanishi mumkin. Shuning uchun jabrlanganlarga iloji boricha 
tez yordam berish kerak. 

Download 6,38 Mb.