200
15-MAVZU. MULK HUQUQI VA BOSHQA ASHYOVIY
HUQUQLARNI HIMOYA QILISH
Mulk huquqini himoya qilish tushunchasi va usullari. Vindikatsion
va negator da‟volar. Mulkiy huquqini fuqarolik huquqi normalari bilan
himoya qilishning boshqa usullari.
Mulk huquqini himoya qilish tushunchasi va usullari
O‟zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq, mulkdor
mulkiga o‟z
hohishicha egalik qiladi, undan foydalanadi va uni tasarruf
etadi. Mulkdor faqat qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibdagina
mulkidan mahrum etilishi mumkin. Uning
bu huquqini mahrum etishga
hech kim haqli emas. Ammo ijtimoiy turmushda, hayotda shunday holatlar
bo‟ladiki, mulkdorning bu huquqiga daxl qilinadi, tajovuz qilinadi. Bu
holatda mulkdor yoki mulkdor bo‟lmagan ega mulk huquqi va boshqa
ashyoviy huquqlarni himoya qiluvchi usullardan foydalangan holda o‟z
buzilgan huquqlarini tiklashga harakat qiladi.
Mulk
huquqi himoya etilmas ekan, mulkiy munosabatlar normal
tarzda rivojlana olmaydi. Shu sababli davlat turli huquq normalari orqali
mulkdorning mulkka bo‟lgan huquqini himoya etilishini kafolatlaydi.
Mulkdor faqat qonun hujjatlarida nazarda tutilgan
asoslar va tartibdagina
mulkidan mahrum etilishi mumkin.
Mulk huquqini himoya qilishda Fuqarolik huquqi normalari muhim
rol o‟ynaydi. Mulk huquqini himoyasini ta‟minlashda fuqarolik huquqi
me‟yorlari turli xil vazifalarni bajaradi. Ba‟zi bir me‟yorlar
moddiy
ne‟matlarning u yoki bu shaxslarga tegishli ekanligini mustahkamlaydi.
Mulk huquqini vujudga kelishi va bekor bo‟lishi haqidagi me‟yorlar
shunday meyo‟yorlar jumlasiga kiradi. Ikkinchi guruh me‟yorlari esa
mulkdorga tegishli huquqlarni amalga oshirish uchun lozim bo‟lgan
sharoitlarni ta‟min etsa, nihoyat uchinchi guruh me‟yorlari mulk huquqini
bevosita barcha uchinchi shaxslarning ta‟siridan qo‟riqlash va himoya
etish vazifasini bajaradi. Bunday me‟yorlarga mulkdorga yetkazilgan
moddiy zarar uchun javobgarlikni belgilovchi me‟yorlarni
kiritish
mumkin
1
.
1
Эргашев В.Ё. Ўзбекистон Республикасида мулк ҳуқуқининг долзарб муаммолари ва ривожланиш
истиқболлари. –Тошкент: ТДЮИ, 2009. -157 б.
