-MAVZU. FUQAROLIK HUQUQIDA MUDDATLAR VA DA‟VO

Download 2,02 Mb. Pdf ko'rish
bet	74/159
Sana	15.02.2024
Hajmi	2,02 Mb.
	#157348

1 ... 70 71 72 73 74 75 76 77 ... 159

Bog'liq
Fuqarolik huquqi Umumiy qism (2)

Muddatlar tushunchasi va ahamiyati

10-MAVZU. FUQAROLIK HUQUQIDA MUDDATLAR VA DA‟VO
MUDDATI
Muddatlar tushunchasi va ahamiyati. Muddatlarning turlari.
Muddatlarni hisoblash asoslari va tartibi. Da‟vo muddati tushunchasi va
ahamiyati. Da‟vo muddatining turlari. Da‟vo muddatining o‟ta boshlashi.
Da‟vo muddati o‟tishining to‟xtatilishi, uzilishi va da‟vo muddatining
tiklanishi. Da‟vo muddati o‟tishining oqibatlari. Da‟vo muddati joriy
qilinmaydigan talablar.
Muddatlar tushunchasi va ahamiyati
Ijtimoiy hayotda vujudga kelgan yangi munosabatlarni huquqiy
tartibga solishda fuqarolik huquqining boshqa institutlari kabi “muddatlar
va da‟vo muddati” instituti ham muhim ahamiyatga ega. Aynan muddatlar
orqali fuqarolik huquqida “aniqlik”, “vaqt”, “majburiyatlarni lozim
darajada bajarish”, “sub‟ektlarning o‟z huquqlariga e‟tiborli bo‟lishlari”,
“xatti-harakatlarni bajarishda kechikmaslik” holatlari e‟tiborga ega bo‟ladi
va har bir fuqarolik-huquqiy munosabatlar uchun zaruriy shartlardan biri
sanaladi. Shu bilan birga muddatlar subyekt va obyektning o‟zaro
bog‟liqligida muhim o‟ringa ega bo‟lib, shaxsning obyektga nisbatan
huquqlari va majburiyatlari amal qilishining eng ko‟p va kam vaqtini
belgilab beradi. Masalan, subyektlarning mol-mulkka nisbatan mulk
huquqi muddatsizligi (FKning 164-moddasi) yoki ijarachining ijaraga
olingan ashyoga egalik qilish muddatining taraflarning roziligi bilan
belgilanishi va hokazo.
Har qanday muddat ham aniq belgilangan (mavhum yoki
belgilanmagan vaqt huquqiy ahamiyatga ega emas) vaqt hisoblanadi.
Vaqtning doimiy harakati muddat o‟tishi boshlanishi va tamom bo‟lishini
yuzaga keltiradi. Mantiqiy nuqtayi nazardan qaraganda, muddat
belgilangan vaqtdan o‟ta boshlaydi, ma‟lum payt (davr)dan so‟ng tamom
bo‟ladi. Aynan shunday vaqt ham muayyan voqea-hodisa yoki sana bilan
belgilangach, o‟ta boshlaydi va belgilangan davr (payt)da u tugaydi.
Shuning uchun ham muddat tushunchasi fuqarolik huquqida faqatgina aniq
belgilangan vaqt tushunchasi bilan ayniy hisoblanadi. Ikkinchidan,
boshlanishi va o‟tishi belgilangan huquqiy oqibatlarni vujudga keltiradigan
paytlar va vaqt davrlarigina muddat hisoblanishi, vaqt aniq belgilanishi
bilan birga, huquqiy oqibatlar vujudga keltirishi lozimligini ifodalaydi.

140
Masalan, mahsulot yetkazib berish shartnomasiga muvofiq, mahsulot yetkazib berish
payti sifatida 1 mart belgilangan bo‟lsa, aynan shu paytdan boshlab mahsulot
yetkazib berishni kechiktirganlik uchun, kechiktirishning har bir kuniga qonunda
nazarda tutilgan miqdordagi penyani to‟lash nazarda tutiladi.
Muddatning o‟tib ketishi ham biror huquqiy oqibatni vujudga
keltirishi lozim.
Masalan, O‟zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 895-
moddasiga muvofiq, yuk topshiruvchi ashyolarni qaytarib olishdan bosh tortgan
taqdirda lombard ularni uch oy mobaynida saqlab turishi shart. Bu muddat
o‟tganidan keyin lombardda talab qilib olinmagan ashyoni qonunda belgilangan
tartibda sotish huquqi vujudga keladi.

Mazkur
holatlardan
kelib
chiqib,
muddatlar
tushunchasini
quyidagicha bayon etish mumkin:

Download 2,02 Mb.

1 ... 70 71 72 73 74 75 76 77 ... 159

Download 2,02 Mb.

Pdf ko'rish