171
Xususiy
mulk huquqining subyektlari, ya‟ni fuqarolar va nodavlat
yuridik shaxslar o‟z xohishlariga ko‟ra va o‟z manfaatlari yo‟lida,
o‟zlariga tegishli mol-mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni
tasarruf etish va shuningdek mulk huquqining har qanday buzilishlarini,
ular kim tomonidan sodir etilishidan qat‟i nazar, bartaraf qilishni talab
etishga haqlidirlar.
Xususiy mulk egaligida mavjud bo‟lgan
mulkning miqdori va
qiymati cheklanmaydi. Masalan, Uy-joy Kodeksining 11-moddasining
to‟rtinchi qismiga muvofiq, uy-joylarga, xonadonlarga, uyning bir
qismiga, xonadonning bir qismiga mavjud xususiy mulk egaligi miqdor,
o‟lcham va qiymat bo‟yicha cheklanmaydi. Lekin,
shu bilan birga,
qonunchilikda belgilangan hollarda, xususiy va ijtimoiy manfaatlarini
ko‟zlash maqsadlarida ba‟zi bir cheklashlar o‟rnatilishi mumkin. Masalan,
“Giyohvandlik vositalari va psixotropli moddalar to‟g‟risida” gi
Qonunning 22-moddasiga muvofiq, yuridik shaxslar o‟zlarining ishlab
chiqarish faoliyatida foydalanish uchun, ko‟rsatilgan faoliyat turi uchun
litsenziyaning mavjudligi va yillik ishlab chiqarish
ehtiyojlaridan ortiq
bo‟lmagan miqdorda, prekursorlarni sotib olishlari mumkin va sotib
olingan yoki buyurtirilgan prekursor miqdori mazkur ehtiyojlardan ortib
qolgan har bir holatda maxsus vakolatli organni shu haqda xabardor
qilishga majburdirlar. Monopolistik faoliyatni cheklash va unga chek
qo‟yish, hamda raqobatni rivojlantirish maqsadlarida, monopoliyaga qarshi
qonunchilik tomonidan aksiyalarni ma‟lum
miqdorda sotib olish uchun
tegishli davlat organidan ruxsatnoma olinishi shartligi ko‟zda tutilgan.
O‟zbekiston Respublikasining “Raqobat to‟g‟risida”gi 2012 yil
6 yanvardagi qonunining 17-moddasiga ko‟ra, ustav fondidagi (ustav
kapitalidagi) aksiyalarni (ulushlarni) olish bo‟yicha bitimlar, agar bu
bitimlarni tuzish paytida tegishli bitimda ishtirok etayotgan shaxslar
aktivlarining jami balans qiymati yoki oxirgi kalendar yilda tovarlarni
realizastiya qilishdan olgan jami tushumi eng kam ish haqining yuz ming
baravari miqdoridan ortiq bo‟lsa yoxud bitim ishtirokchilaridan biri ustun
mavqeni egallab turgan xo‟jalik yurituvchi subyekt bo‟lsa,
shaxs yoki
shaxslar guruhi tomonidan aksiyadorlik jamiyati aksiyalarini olishga
nisbatan, agar bunday shaxs yoki shaxslar guruhi ushbu olishga qadar
mazkur aksiyadorlik jamiyatining aksiyalarini tasarruf etmagan bo‟lsa yoki
mazkur aksiyadorlik jamiyatining ustav fondidagi (ustav kapitalidagi)
aksiyalarning o‟ttiz besh foizidan kamini tasarruf etgan bo‟lsa, bunda ana
shu shaxs yoki shaxslar guruhi ustav fondidagi (ustav kapitalidagi)
aksiyalarning o‟ttiz besh va undan ortiq foizini tasarruf etish huquqini
olish bo‟yicha monopoliyaga qarshi organning oldindan roziligi bo‟lgan
taqdirda tuziladi.
