organlari yaxshi taraqqiy etgan bo ‘Isa, u holda traktor bilan kavlab
olinadi (qizilmiya va boshqalar). Y ig‘ilgan yer ostki organlami
loy, tuproq, qum, barg va poyalardan tozalab (ba’zilarini
suvda
yuvib), quritish uchun mayda bo ‘laklarga qirqiladi.
0 ‘simlikning yer ustki qismlarini, masalan bargi, guli
va boshqa qismlarini shudring ko ‘tarilgandan so‘ng havo
ochiq paytida yig ‘ib olinadi. Y om g‘ir
yoki ertalabki shudring
ko‘tarilmasdan oldin yig‘ilgan o ‘simliklami quritish qiyin, ular
kurtilganida ham qorayib ketadi. Y ig‘ilgan dorivor mahsulotlami
savatlarga bosib yoki bir yerga uyub qo‘yib bo‘lmaydi, chunki
namlik va issiqlik (qizish yoki quyosh harorati) ta’sirida o ‘simlik
to ‘qimalarida chuqur biokimyoviy o ‘zgarishlar ro ‘y beradi,
organimzga ta ’sir etuvchi kimyoviy birikmalar parchalanib ketib,
dorivor mahsulot o ‘z qimmatini yo‘qotadi.
Dorivor m ahsulotlam i quritish. Tayyorlangan
dorivor
mahsulotlami boshqa o ‘simlik aralashmalari, loy, tuproq, qum va
boshqalardan tozalangandan so‘ng tezda quritishga kirishiladi.
Quritishning eng oddiy va oson usuli tabiiy sharoitda,
y a’ni ochiq havoda quritishdir. Lekin o ‘simliklaming
yer ustki
qismlarini (po‘stloq, meva va urug‘laridan tashqari) ochiq havoda,
quyoshda quritib bo ‘lmaydi. Aks holda o‘simlikning yer ustki
organlari hujayralaridagi yashil rang beruvchi xlorofill hamda gul
qismiaridagi rang beruvchi pigmentlar parchalanib ketib, poya,
barg va qisman gullar sarg‘ayib (ko‘pincha gullar rangsizlanib)
qoladi. Xlorofill pigmenti parchalanishi bilan birga o‘simlik
tarkibidagi boshqa kimyoviy birikmalar ham gidrolizlanishi
mumkin. Shuning uchun ham odatda quyosh issig‘ida
faqat yer
ostki organlar, po‘stloq, meva va urug‘lar quritiladi.
0 ‘simliknmg yer ustki qismlari (poya, barg va gullar) maxsus
qurilgan bostirma, shiypon yoki cherdaklarda quritiladi. Bu joylar
toza va shamol o ‘tib turadigan ho ‘lishi kerak. Dorivor mahsulotlar
maxsus ishlangan stelajlarga yupqa. qilib yoyiladi.
23
M eva kuritiladigan quritgichlarni ham dorivor m ahsulotlam i
quritishga m oslashtirish m um kin.
B undan
tashqari,
h o ‘l
m evalam i, m asalan,
chem ika, m alina, klyukvani ras pechida
(non yopib b o ig a n d a n s o ‘ng) quritsa ham b o ‘ladi.
S o ‘nggi yillarda dorivor o ‘sim!ik m ahsulotlarini tabiiy usulda
quritish bilan bir qatorda turli tipdagi quritgichlarda su n ’iy
quritish keng q o llan ilm o k d a.
A yrim dorivor o ‘sim liklar tarkibidagi ta ’sirchan qim m atbaho
kim yoviy birikm alar (m asaian, glikozidlar)
tabiiy ravishda uzoq
quritiiganda parchalanib ketishi m um kin. Shutting uchun ulam i
su n ’iy ravishda quritgan yaxshi. B undan tashqari, su n’iy ravishda
quritiiganda dorivor m ahsulot tez quriydi v a sifatii b o ‘ladi.
Tarkibida efir m oyi b o ‘Igan dorivor m ahsulotlar 25-30°C
da,
alkaloidlar, glikozidlar va boshqa m oddalar b o lg a n dorivor
m ahsulotlar 50-60 °C da quritilishm i esda tutish kerak. M ahsulotni
ju d a quritib yuborm aslik lozim. A ks holda u kukunga ayianib
ketadi.
