Toshkent kimyo-texnologiya instituti y. Q. Qodirov, A. T. Ruziboyev, A. A. Abdurahimov yog’larni rafinatsiyalash va katalitik modifikasiyalash

Download 3,92 Mb. Pdf ko'rish
bet	12/105
Sana	19.12.2023
Hajmi	3,92 Mb.
	#123471

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 105

Bog'liq
YOG’LARNI RAFINATSIYALASH VA KATALITIK MODIFIKASIYALASH darslik

Gossipol
Xom paxta moyi tarkibidagi bo’yovchi moddalar orasida gossipol va uning
hosilalari alohida o’rin egallaydi.
Gossipol,
paxta chigiti mag’izi tarkibidagi pigment tuguncha
(jelezki)larog’irligini 20dan 40%gacha qismini tashkil qiladi.
Gossipolning moyga va kunjara tarkibiga o’tish darajasi pigment
tugunchalarining strukturasiga va ularni turli xil omillar ta’sirida buzilishiga bog’liq.
Gossipol limonga o’xshash sariq Rangga ega, har xil shakldagi kristallarga
kristallanadi, 180
0
C dan yuqori haroratda suyuqlanadi, paxta va boshqa moylarda
eriydi, benzin va petroley efirida qiyin eriydi, dietil efirida, etil, metil spirtlarida va
ba’zi bir suvda erimaydigan xlorlangan uglevodorodlarda yaxshi eriydi.
Mumsimon moddalar moylarda mingdan bir ulush miqdorida bo’ladi, lekin
ularning ba’zi birlari tarkibida (kungubaqar, makkajo’xori, zig’ir, soya va paxta
moylari) ishlab chiqarish jarayonida moyli urug’ qobig’idan o’tgan birmuncha
ko’proq miqdordagi mumsimon moddalar bo’ladi.
Ko’pchilik yog’ va moylarning sovunlanmaydigan qismida sterinlardan
tashqari hid va ta’mni hosil qiluvchi uglevodorodlarning sezilarli miqdori bo’ladi.
Uglerod atomlarining ko’p tarmoqli zanjiri bilan to’yingan va to’yinmagan
uglevodorodlar bor.
Zaytun moyi (90,1-0,7%), bug’doy va boshqa va boshqa o’simlik moylarida
, ayniqsa baliq jigari moyida o’ta to’yinmagan va tuzilishi (struktura) jihatidan
karotinga o’xshash uglevodorod - skvalen (C
30
H
50
) topilgan.
Vitaminlar - bu organik birikmalar bo’lib, erishi jihatidan ikki guruhga
bo’linadi: suvda va yog’da eriydiganlar.
Biz faqat yog’da eriydigan vitaminlar haqida ma’lumotlar berib o’tamiz.
A gruppa vitaminlari suvda erimaydi, lekin yog’da va yog’ erituvchilarida

27
eriydi. Vitamin A tuzilishi jihatidan -karotinning yarim molekulasiga to’g’ri keladi.
Uning oziq-ovqat mahsulotlaridagi miqdori xalqaro birliklarda ifodalanadi.
Sof holda, ayniqsa qizdirilganda A vitamini oson oksidlanadi.
Yog’da eruvchan D gruppa vitaminlari. O’simliklarda ultrofiolet nurlanishi
natijasida D
2
vitamini hosil bo’ladigan sterinlar (ergosterinlar) bo’ladi.
Digidroergosterindan (gidrogenlangan ergosterin) nurlanish natijasida
vitamin D
4
hosil bo’ladi.
E gruppasidagi vitaminlar - tokoferollar - yuqori molekulyar siklik
sterinlarning aralashmasidan iborat. -,-, va - tokoferollar deb ataluvchi to’rt
turdagi tokoferollar ajratib olingan. Ayniqsa, - tokoferollar fiziologik jihatdan
aktiv. Tokoferollar issiqlik ta’sirida juda chidamli bo’lib va kqovurilish jarayonida
ham aktivligini saqlaydi. Gidrogenlash jarayonida parchalanmaydi.

Download 3,92 Mb.

1 ... 8 9 10 11 12 13 14 15 ... 105

Download 3,92 Mb.

Pdf ko'rish