Kungaboqar va maxsar moylarini rafinatsiyalash

Download 3,92 Mb. Pdf ko'rish
bet	41/105
Sana	19.12.2023
Hajmi	3,92 Mb.
	#123471

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 105

Bog'liq
YOG’LARNI RAFINATSIYALASH VA KATALITIK MODIFIKASIYALASH darslik

8.4. Kunjut moyini rafinatsiyalash.

8.3. Kungaboqar va maxsar moylarini rafinatsiyalash
Mualliflar kungaboqar moyini rafinatsiya qilishda avval kislotali agentni suvli
eritmasi bilan ishlov berish, fosfatilarni cho’ktirish va mumsimon moddalarni
ajratish, so’ng moy massasiga nisbatan 500:1-1500:1 nisbatdagi perlit bilan ishlov
berib oqlash usulini ishlab chiqishgan. Kislotali agent sifatida 0,005-0,5% miqdorida
limon kislotasi qo’shiladi [56].
Muallif kislota soni 5 mg KOH va tarkibidagi fosfatid miqdori 0,1% dan ko’p
bo’lgan 1 kg kungaboqar moyini 85
0
C haroratda moy massasiga nisbatan 4%
miqdoridagi pH>7 bo’lgan aktivlangan suv bilan yuvib, olingan moyni 130 g/l
konsentrasiyali kaustik soda eritmasi bilan neytrallagan. Olingan moy pH>7 bo’lgan
aktivlangan suv bilan yuvilgan va quritilgan. Soapstokdagi chiqindilar miqdori
an’anaviy usuldagiga nisbatan kam bo’lgan[57].
Tadqiqot ishi[58]da maxsar moyining ishqoriy rafinatsiyasi tadqiq qilingan.
Moyni neytrallash 160-170 g/l konsentrasiyali NaOH eritmasi bilan davriy usulda
olib borilgan. Moy neytralizatorla 30
0
C gacha qizdiriladi. Keyin aralashtirgan holda
unga ishqor qo’shiladi ishqor berilishi tugamaguncha qizdirish to’xtatilmaydi. Biroq
moyni harorati 70
0
C dan oshib ketmasligi kerak. So’ng qizdirish to’xtatilib,

107
aralashtirish 30 minut davom etadi. Moyni yuvish va quritish kungaboqar moyini
rafinatsiyalashdagi sharoitda amalga oshiriladi.
8.4. Kunjut moyini rafinatsiyalash.
Kunjut moyi moyni olish usuliga va urug’ naviga bog’liq holda turli rangga
ega bo’lishi mumkin. Kunjut moyi tarkibida quyidagi yog’ kislotalari bo’ladi: olein
(37,5-48%), linol (36-46%), palmitin (7,7%), sterin (4,6%) va boshqa
sovunlanmaydigan moddalar. Kunjut moyida 0,8-1,73% sterinlar, sezamin, sezamol
va sezamolinlar mavjud.Oq urug’lardan olinadigan kunjut moyi oson rafinatsiya
qilinadi, unga tuz-suv asosli neytrallash sharoitlari qo’llaniladi. Biroq moyda
sezamol va ko’p miqdor bo’yovchi moddalarning mavjudligi uning havo bilan
ta’sirlanishida rangining to’qlashishiga olib keladi. Kunjut moyi ishqoriy
neytrallashdan oldin sulfat kislotasi bilan qayta ishlanadi.Sezamolin moddasi
kislotalar yoki nordon adsorbentlarning ta’sirida sezamolga aylanadi.Shuning
uchun, moyni oldindan kislota bilan qayta ishlash,dezodorasiya yoki
aralashmalardan adsorbsion tozalash va issik moy yoki salomasni havo bilan
ta’sirini oldini olish ,rangi bo’yicha yaxshi moy olishni ta’minlaydi.
Zig’ir va kanop moylarini rafinatsiyalash. Bularning tarkibidagi ko’p
miqdordagi o’ta to’yinmagan linol (15-30%), linolen (44-61%), izolinol
kislotalarining bo’lishi hisobiga bular quriydigan moylar hisoblanadi. Moyda
sterinlar, fosfatidlar,uglevodlar bor va shuningdek ular bo’yovchi moddalarga ham
bo’ladilar, ayniqsa xlorofillarga. o’ta to’yinmagan bu moylarda kislotalarning
borligi,neytrallashda misellyar katlami yupqa va harakatchan sovunli plyonkalar
hosil bo’lishiga olib kelib,kungaboqar va paxta moylari soapstoklari uchun
xarakterli bo’lgan soapstok parchalari shakllanishi qiyin kechadi.hosil bo’layotgan
sovunli
sistemalar
gidrofil
komplekslari:
fosfatidlar,
uglevodlar
bilan
muvozanatlanadi. Zig’ir va kanop moylari rafinatsiyasida hosil bo’lgan soapstok
sovunli plyonkalari bo’yovchi moddalarni deyarli sorbsiyalamaydilar, buning
oqibatida hattoki ortiqcha miqdori ko’p olinganda va yuqori konsentrasiyali ishqor
eritmasi qo’llanilganda ham moy rangi kam rangsizlanadi.o’ta to’yinmagan yog’

108
kislotalarining oson eriydigan sovunli plyonkalari ko’pincha emulsiya hosil
bo’lishiga olib keladi.Shunday qilib, zig’ir va kanop moylarini rafinatsiyalash
maksimal miqdorda uglevod kompleksi ,fosfatidlardan tozalash, xlorofil va
karatinoidlarni parchalash va ajratish, erkin yog’ kislotalaridantozalashga qaratilgan
bo’lishi kerak.Olinayotgan moy qaysi maqsadda qo’llanishiga qarab texnologik
rejim aniqlanadi.Masalan, lak moyini olish uchun uni frsfatid uglevod kompleksilan
tozalash bilan, kul miqdorini kamaytirish zarur. Shuning uchun, bunday moyni
adsorbsion oqlash mumkin emas.

Download 3,92 Mb.

1 ... 37 38 39 40 41 42 43 44 ... 105

Download 3,92 Mb.

Pdf ko'rish