|
toki deb ataladi.
2.3 Volt – amper xususiyatlari (VAX)Bog'liq elektronikatoki deb ataladi.
2.3 Volt – amper xususiyatlari (VAX)
P-n o‘tish tokining unga berilayotgan kuchlanishga bog‘liqligi I=f(U) volt–
amper xarakteristika (VAX) deyiladi. (2.3.1) va (2.3.2) lar asosida umumiy holda
eksponentsial bog‘liqlik yordamida ifodalanadi (11. a - rasm).
Agar p-n o‘tishga to‘g‘ri kuchlanish berilgan bo‘lsa, U
0
kuchlanish ishorasi –
musbat, teskari kuchlanish berilgan bo‘lsa esa - manfiy bo‘ladi. U
TUG
0,1 V bo‘lsa
eksponentsial songa nisbatan birni hisobga olmasa ham bo‘ladi va kuchlanish ortishi bilan
tok ham eksponentsial ortib boradi. Teskari kuchlanish berilganda esa -0,2 V kuchlanish
qiymatida tok I
0
qiymatiga yetib keladi va keyinchalik kuchlanish qiymati o‘zgarmaydi. I
0
kattaligi shu sababli teskari ulangan p-n o‘tishning to‘yinish toki deb ham ataladi.
Teskari tok to‘g‘ri tokka nisbatan bir necha darajaga kichik, ya’ni p-n o‘tish to‘g‘ri
yo‘nalishda tokni yaxshi o‘tkazadi, teskari yo‘nalishda esa yomon.
a)
b)
2.3.1- rasm
Demak, p-n o‘tish to‘g‘rilovchi harakat bilan xarakterlanadi va uni o‘zgaruvchi tokni
to‘g‘rilashda qo‘llashga imkon beradi.
Eksponentsial tashkil etuvchi
e
qU0 / kT
temperatura ortishi bilan kamayishiga
qaramay VAX to‘g‘ri shaxobchasidagi qiyalik ortadi. Bu hodisa I
0
ni temperaturaga kuchli
to‘g‘ri bog‘liqligi bilan tushuntiriladi. To‘g‘ri kuchlanish berilganda temperatura ortishi
bilan tok ortishiga olib keladi. Amaliyotda p-n o‘tish VAXga temperaturaning bog‘liqligi
kuchlanishning temperatura koeffitsienti (KTK) deb ataladigan kattalik bilan baholanadi.
KTKni aniqlash uchun temperaturani o‘zgartirib borib, o‘zgarmas tokdagi p-n o‘tish
kuchlanishini o‘zgarishi o‘lchab boriladi. Odatda KTK manfiy ishoraga ega, ya’ni
temperatura ortishi bilan o‘tishdagi kuchlanish kamayadi. Kremniydan yasalgan p-n o‘tish
uchun KTK 3 mV/grad darajani tashkil etadi.
(1.4.1) ifoda ideallashtirilgan p-n o‘tish VAX sini ifodalaydi. Bunday o‘tishda r va
n-sohalarning hajmiy qarshiligi nolga teng va tok o‘tish vaqtida p-n o‘tishda
rekombinatsiya jarayoni sodir bo‘lmaydi deb hisoblanadi. Real o‘tishda esa baza
qarshiligi o‘nlab Omga teng bo‘ladi. Shu sababli (1.4.1) ifodaga p-n o‘tishdagi va
tashqi kuchlanish U
0
orasidagi farqni hisobga oluvchi o‘zgartirish kiritiladi
0
qNd
2 U
K
1 +
Nd
Na
|
| |
