UZLIKSIZ TA‘LIM PEDAGOGIKASI
35
tahlil jarayonida o‘quvchilarning avvalgi tajribasi va bilimiga suyanish.
Ta‘lim jarayonida muammoli vaziyatni vujudga keltirish, undan foydalanish usullarini yaratish, ta‘lim tizimining
har bir bosqichida o‘rganiladigan fanlarga xosdir.
Muammoli vaziyat fanning mazmuni o‘ziga xos xarakter xususiyatlari, uni o‘rganish usullarini hisobga olgan
holda yaratiladi.
Ta‘lim jarayonida o‘qitishning induktiv va deduktiv usullariga ehtiyoj sezilmoqda.
Qanday holda induktiv va
deduktiv usullar qo‘llaniladi?
Ayniqsa deduktiv o‘qitishga talab va e‘tibor kuchaydi. Bu usulda tafakkur qilish katta
samara beradi. Induktiv yoki deduktiv usullarni qo‘llash o‘rganilayotgan mavzu mazmunini ochishning ma‘lum
mantiqini - xususiydan umumiyga yoki umumiydan xususiyga o‘tishni tanlashni anglatadi.
Induktiv usullar texnik qurilmalarni o‘rganishda va amaliy topshiriqlarni bajarishda keng qo‘llaniladi.
Deduktiv usul o‘quv materialini tezroq o‘tishga yordam beradi, tafakkurni bir muncha faol rivojlantiradi.
Nazariy materialni o‘rganishda anchagina umumiy holatlardan ayrim oqibatlarni aniqlashni talab qiluvchi
masalalarni yechishda deduktiv usulni qo‘llash ayniqsa foydalidir.
Jeff Halstead fikricha:
―Agar sinfning katta qismida o`zlashtirish, bilim va ko`nikmalar yetishmayotgan
bo`lsa, u holda butun guruhni oldinga harakatlantirish faoliyati bilan ta‘minlash mumkin. Agar
o`zlashtirolmaydiganlar qismi kamroq bo`lsa, unda o`qituvchi ularni tabaqalashtirish orqali bir xil bilim darajaga ega
bo`lgan yoki bir xil konseptual akl atrofida bo`lganlarni ajratilishi mumkin.
O`qituvchilar toki o`z o`quvchilarini omadini guvohi bo`lmagunlaricha dars bilan birga oldinga intilmaydilar.
Ular shuningdek, yordamga muxtoj talabalarga yordam berish g`oyasini amalga oshirishlari kerak bo`ladi. Agar
o`quvchilar darsga yoki oldindagi ishlarga tayyor bo`lishmasa, ular o`zlari uchun kurashishlariga to`g`ri keladi,
extimol muvaffaqqiyat o`z salohiyatlarini ko`rsatishar‖
1
