10
gazlama qurilgandan keyin pishiqligi shunchalik pasayib ketadiki, hatto papiros
qog‗ozidek yirtilib ketaverardi. Konsetrasiyalangan sul`far kislota tolani ko‗mirga
aylantiradi.
Sovuq o‗yuvchi
ishqorlar tolalarni shishiradi, ularning buramdorligi
yo`qoladi, sirti siliqlashadi, ipakga o‗xshab tovlanadi,
pishiqligi oshadi,
bo‗yaluvchanligi yaxshilanadi. Gazlamalatga maxsus pardoz berishda, ya‘ni
merserizatsiyalashda bu xossadan foydalaniladi. Qaynoq o‗yuvchi ishqorlar havo
kislarodi ishtirokida paxta sellyuzasini oksidlantiradi
va tolalarning pishiqligini
pasaytiradi.
Mac-ammiak reaktivi, ya‘ni mis gidrooksidning navshadil spirtdagi eritmasi
ta‘sirida paxta tolalari eriydi. Agar hosil bo‗lgan eritmaga suv qo‗shilsa, navshadil
spirtning konsentratsiyasi pasayadi va sellyuloza massasi kolloid eritma tarzida
cho‗kadi. Paxta sellyulozasining mis-ammiak reaktivida erish va so‗ngra eritmadan
ajralish xossasidan mis-ammiak tolalari olishda foydalaniladi.
Kimyoviy tozalashda qo‗llaniladigan organik erituvchilar paxtaga ta‘sir
qilmaydi.
Barcha organik tolalar kabi paxta ham
yorug‘lik ta‘sirida
pishiqligini asta-
sekin yuqotadi. Kuyosh nuri 940 soat ta‘sir qilib turganda tolalarning pishiqligi 50
% pasayadi.
150°C temperaturada quruq paxta tolalarining xossalari o‗zgarmaydi,
temperatura bundan oshganda bir oz sarg‗ayadi, so‗ngra qo‗ngir tusga kiradi va
250°C da kumirga aylanadi.
Paxta tolalari sarg‗ish alanga berib yonadi va to‗liq yonib kulrang kul hosil
qiladi. Tolalar kuydirilganda ulardan kuygan qog‗oz hidi keladi.
