Uzumchilik o‘quv qo‘llanma buxoro-2023

69 
yaxshilanib, hosildorlik o‘rtacha 20-25% ga oshishi kutiladi.
Tokzorlarni qo‘shimcha oziklantirish gullashidan oldin va keyin, g‘ujumlarning 
jadal rivojlanishi va pishishi oldidan o‘tkazish tavsiya etiladi. 
Har bir oziqlantirishda ammiakli selitraning 0,5-0,75%, superfosfat- ning 3-
5%, kaliy xlorning 
0,5-1% li eritmasi 
ertalabki yoki kechki paytda 
suspenziyalanadi. Har bir tok tupiga 0,4-0,5 l., bir gektar tokzorga esa 600-800 l. 
eritma sarflanadi. Ildizdan tashqari qo‘shimcha oziqlantirishni kasallik va 
zararkunandalarga karshi ishlatiladigan kimyoviy preparatlar bilan qo‘shib olib 
borish ham mumkin. 
9.3. Oziqlantirish talablari
• Tokzorlarni oziqlantirishda quyida keltirilgan talablarni bilish katta 
ahamiyatga egadir; 
– tokning o‘g‘itga bo‘lgan talabi – har bir o‘g‘itning vazifasini tokparvar 
bilmoq zarur;
– tok butasining o‘g‘itga bo‘lgan talabi uning o‘sish va rivojlanish 
bosqichlarida fiziologik davrlarga bog‘liqligini inobatga olish;
– o‘g‘itlash vaqti – tokning yoshi, navning tezpisharligi(o‘suv davri necha 
kunligi), qaysi fazada rivojlanayotganligiga qarab, qachon va qancha miqdorda 
o‘g‘it berish kerakligi;
Asosiy mineral o‘g‘itlar va eng muhim makroelementlardan – Azot (N); – 
Fosfor (P); – Kaliy (K); – Kalsiy (Ca); – Magniy (Mg).
• Boshqa (makro va mikro elementlar)dan – Temir (Fe); – Bor (B); – 
Marganes (Mn); – Rux (Zn); – Oltingugurt (S).
•Makro va mikro elementlarning ahamiyati quyidagilarni tashkil qiladi: 
• Azot: – tok organlarining o‘sishiga ta’sir qilib, vegetativ a’zolarning tarkibi 
hisoblanadi; – oqsil (protein) manbai hisoblanib – 1 tonna hosil uchun 3,9 kg azot 
talab etiladi. 
• Fosfor: – energiya tashuvchi manba bo‘lib, hujayralarning bo‘linishini va 
yangi novdalarning rivojlanishini ta’minlaydi; – 1 tonna hosil uchun 3 kg fosfor 
lozim bo‘ladi.

70 
• Kaliy: – eng kerakli moddalardan hisoblanib, tok butasining kaliyga bo‘lgan 
talabi kuchli. Kaliy yordamida moddalar almashinuvidagi rN (ishqoriylik) va 
kislotalilik darajasining me’yoriyligi ta’minlanadi;
– tez harakatchanlik, uglevodlar harakati va sintezida ishtirok etib, 
novdalarning pishish jarayonida qatnashadi, tokni sovuqqa chidamliligini oshiradi; 
– 1 tonna hosil uchun 1 kg kaliy moddasi talab etiladi. 
• Kalsiy: – tok tanasining barcha(novdalar, barglar, ildizlar) qismlarida uning 
ahamiyati juda katta bo‘lib, hujayra devorlarini tashkil qilishda va hujayra 
devorlarining oziqalarini boshqa qismlarga o‘tkazish qobiliyatini yaxshilaydi, 
oziqani o‘tkazish vazifasini ado etganligi uchun oziqlantirishda kalsiyning 
ahamiyati katta; – uzum po‘sti qobig‘ining mustahkamligini oshiradi 
(transportabelligini, saqlash muddatini oshiradi); – 1 tonna hosil uchun 0,2 kg Sa 
talab etiladi (uzumdagi ulushi past).
• Magniy: – fotosintez jarayonida, xlorofil donachalarida magniy tutgan o‘rni 
muhim ahamiyat kasb etadi; – fermentasiya jarayonida va uglevodlarni hosil kilish 
uchun va 1 tonna hosilda 0,1 kg Mg talab etiladi, Lekin, uzum donasidagi ulushi 
past.
– Temir: – xlorofil sintezida, tokning nafas olishida; – rN (ishqoriylik darajasi) 
darajasi yuqori tuproqlardagi yetishmovchiliklarda G’ye moddasining o‘rni beqiyos. 
• Bor, Rux: – hujayralarning bo‘linishida, gul changining rivojlanishida 
muhim o‘rin tutadi va katta ahamiyatga ega; – bularning yetishmasligi tok 
to‘pgullarining changlanishiga jiddiy zarar yetkazadi. 

Download 1,6 Mb.