Xalqaro menejment

139 
8 - BOB. XALQARO BIZNESDA KADRLAR SIYOSATI 
 
8.1. Xalqaro jamoani boshqarish xususiyatlari 
 
Xalqaro menejer odatda bosh kompaniya joylashgan mamlakatda 
o’z darajasidagi rahbardan ko’ra kengroq doiradagi majburiyatlarni 
bajaradi. Eng avvalo u qabul qiluvchi mamlakat sharoitlarida faoliyat 
ko’rsatishga moslashishi hamda o’z korporatsiyasi aktivlarini yo’qotish 
imkoniyatini bartaraf qilish uchun, shuningdek qabul qiluvchi mamlakat 
hukumati yoki raqobatchilar xatti-harakatlari sababli bozordagi o’z 
ulushining qisqarishiga qarshi choralar ko’rishi kerak. 
Bundan tashqari, u yuqori martabali hukumat a’zolari bilan 
muloqotlar olib boradi va demak, siyosatchilar va diplomatlarga zarur 
bo’lgan qobiliyatlarga ega bo’lishi kerak. 
U o’z xorijiy faoliyati va xususan qaror qabul qilish jarayonida ikkita 
asosiy savolga: 1) Kim bilan ish olib borayapman? 2) O’z xorijiy 
sherigimdan nima kutishim mumkin? degan savollarga javob topish uchun 
chet ellik sheriklar to’g’risida to’la axborotga ega bo’lishi zarur. Bunda 
sheriklar 
bilan 
to’g’ridan-to’g’ri 
vositachilarsiz 
ishbilarmonlik 
munosabatlari o’rnatishga harakat qilishi lozim. Shu bilan birga sheriklar, 
raqobatchilar va istemolchilarni ularning millatidan qat’iy nazar jiddiy 
o’rganish va ular bilan muloqot qilishda ularning balki boshqa madaniyat 
an’analarida tarbiya topganligini nazarda tutishi kerak bo’ladi. 
Xalqaro menejer vazifalarini muvaffaqiyatli bajarishni ta’minlovchi 
qobiliyatlarga quyidagilar kiradi:
- 
xorijiy davlat sharoitlariga tez moslasha olish;
- 
xalqaro tafovutlarni e’tiborga olib fikrlay olish va ish 
manfaati yo’lida ularni yengish; 
- 
yaratuvchan tashabbuskorlik; 
- 
oldindan ko’zlangan reja bo’yicha harakat qilish; 
- 
chet ellik sheriklar bilan muloqotda egiluvchanlik va 
kompaniya manfaatlarini himoya qilishdagi qat’iyat; 
- 
sof vijdonlilik; 
- 
to’g’ri qarorlarni qabul qilish; 
- 
kutilmagan vaziyatlarga hozirlik; 
- 
berilgan imkoniyatlardan eng yaxshi variantini tanlash 
imkoniyati; 
- 
tadbirkorlik va maqsadga intiluvchanlik; 
- 
hamkorlikka intilish, muloqotga oson kirishish; 

140 
- 
uzoq muddatli loyihalarni amalga oshirishga moyillik; 
- 
chet tilini bilish;
- 
jamoada ishlash va uni ishontira olish; 
- 
chet elliklarning urf-odatlari va madaniyatiga sabrli bo’lish; 
- 
ruhiyat va salomatlikning mustahkamligi; 
- 
yaxshi oilaviy munosabatlar; 
- 
fikrni tez jamlay olish va harakatlarga tayyor bo’lish; 
- 
turli boshqaruv tizimlari sharoitlarida ishlay olish; 
- 
chet elda ishlash istagi. 
Global menejerga xalqaro iqtisodiy munosabatlarni amalga oshirish
ikkita asosiy omillar, birinchidan tashqi iqtisodiy aloqalarning ob’yektiv 
zaruriyati, ikkinchidan turli mamlakatlardan sheriklar uchun bu 
aloqalarning o’zaro manfaatdorligi va iqtisodiy samarasi bilan 
aniqlanishini bilish muhim. Bunda barcha vaziyatlarda sheriklar 
o’rtasidagi munosabatlar teng huquqlilik prinsipiga asoslanishi kerak. 
Chet elda jamoani boshqarishda menejer uchun korxona faoliyatiga 
mahalliy xodimlarning malakasi va uzoq muddatli strategiyani hisobga 
olgan holda firmaning eng ratsional tuzilmasini, faoliyat yuritish tizimini, 
mehnat uslubini, shtat jadvalini tatbiq qilish navbatini aniqlab olish 
muhim.
Global menejer qabul qiluvchi mamlakatlarda inson resurslarini 
boshqarishda quyidagi farqlarga duch keladi: 
1) 
Mehnat 
bozorlaridagi 
sifat 
tafovuti 
– rivojlanayotgan 
mamlakatlarda past malakali ishchilar va indrustrial mamlakatlarda yuqori 
malakali xodimlar mavjud. Yuqori darajadagi ishsizlikka ega qabul 
qiluvchi mamlakatda xalqaro kompaniyaning xorijiy filiali shtatini butlash 
odatda osonroq. 
2) Ishchi kuchi ko’chishining muammolari - huquqiy, iqtisodiy, 
jismoniy va madaniy to’siqlar.
3) Boshqaruv usuli va amaliyoti – ishchilar va ma’muriyat o’rtasida 
o’zaro munosabatlarning ijtimoiy me’yorlari. Irqi, jinsi, dini, kelib 
chiqishiga qarab kamsitilishiga yo’l qo’yib bo’lmaslik. Shu bilan bir 
vaqtda qabul qiluvchi mamlakatda joriy qilingan bajarilgan ish sifati va 
miqdoriga ko’ra haq to’lash va rag’batlantirish prinsiplarini hisobga olish 
maqsadga muvofiq. 
4) Baynalmilal yo’nalganlik, ya’ni tor milliy yo’nalishli personal 
tafakkurini global ko’lamda kompaniya faoliyati yuqori samaradorligiga 
erishishga qaratgan holda shakllantirish. 

141 
5) Nazorat - qabul qiluvchi mamlakat hududiy yiroqligi va sharoitlar 
xususiyatlari bosh kompaniyaning xorijiy filial personalini nazorat qilishni 
qiyinlashtiradi. 
6) Kasaba uyushmalar bilan munosabatlar. Barcha davlatlarda 
standartlarni unifikatsiyalash tendensiyasi tobora yaqqol namoyon bo’lib 
borayotganligiga qaramay turli mamlakatlarda mehnat havfsizligi 
me’yorlari bir-biridan farq qiladi. TMK xorijiy filiallari bilan jamoaviy 
shartnomalar muhokamasida kasaba soyuzlar o’rni zaiflashgan, negaki 
TMK 
bo’ysunish 
mexanizmlarining 
murakkab 
tizimini, 
ishlab 
chiqarishning xalqaro diversifikatsiyasi va korxonalarni ish joylari bilan 
birga chet elga olib chiqish havfini qo’llaydi. Shu bilan bir vaqtda TMK 
korxonalarida mehnat sharoitlari mahalliy kasaba soyuzlar qoidalari 
nazarda tutgan darajadan ko’pincha yuqori bo’ladi. Turli mamlakatlarda 
inson resurslarini boshqarishning barcha tafovutlarida asosiy prinsipga - 
ishchi va xizmatchilar ongida kompaniyaning samarali faoliyatidan 
manfaatdorlikni tarbiyalashga rioya qilish zarur. 

Download 1,44 Mb.