β
- yemirilishda chiqadigan energiyaning qiymati har – xil bo’ladi, masalan
1H3
→
2He3 +e- + + 0,02 MeV
Zaryadi Z va massa soni A bo’lgan yadro uchun
β
- - parchalanish sharti
quyidagicha yoziladi
M(Z,A) M(Z + 1,A) + Me (26)
yoki atom massalari orqali yozsak
Mat(Z,A) Mat(Z + 1,A) (261)
Mazkur parchalanishda
E
β
- = c2 (27)
energiya ajralib chiqadi.
β
+ - parchalanish uchun yuqoridagi ifodalar mos ravishda quyidagicha
bo’ladi
M(Z,A) M(Z - 1,A) + me (28)
Mat(Z,A) Mat(Z - 1,A)+ 2me (281)
E
β
+ = c2 (29)
Agarda
atom massalari Mat(Z,A) Mat(Z + 1,A) va
Mat(Z,A) Mat(Z -
1,A)+ 2me shartni qanoatlantirsa,
bunday yadrolar
β
- - va
β
+ -
yemirilishga nisbatan barqaror bo’ladi. Yadro har doim diskret miqdorda
energiyaga ega bo’lgan
α
- zarralar va
γ
- nurlar sochadi. Shu sababli
β
-
nurlanishda ham aynan shu hol kuzatilishi kerak edi.
Lekin tajriba
natijalarining ko’rsatishicha muayyan izotop yadrosi chiqaradigan elektronlar
noldan to ma’lum bir maksimal qiymatgacha bo’lgan uzluksiz energiya
spektriga ega ekan. Bundan tashqari,
β
- parchalanishda faqat yadro bilan
β
- zarra qatnashadi degan dastlabki fikr ham yadro spinini o’lchash
natijalariga butunlay to’g’ri kelmaydi.
β
- parchalanishda
spinining butun
yoki yarim son qiymati hosilaviy yadroda saqlanadi, ya’ni
125
β
+
spin (
l) butun songa o’zgaradi. Masalan,
24Na
→
Mg parchalanishda
Δ
l spin
o’zgarishi ga teng. Tabiiyki, spin bo’lgan bitta elektron o’zgarishi vujudga
keltira olmaydi. Bu muommoni yechish uchun Shvetsariyalik olim Volfgang
Pauli quyidagicha mulohaza yuritdi: parchalanish vaqtida energiyasi va
harakat miqdori kichik bo’lgan neytral zarra ham ishtirok etadi. Enriko
Fermi bu zarrani “neytrino” deb atadi.
Hozirgi vaqtda neytrino,
antineytrinoning tabiatda mavjudligini va ular leptonlarning turiga qarab
turlicha bo’lishini tajribada aniqlagan. Demak
β
-
yemirilishda har doim elektron yoki pozitrondan tashqari
spinli neytral
zarra hosil bo’ladi.
