|
Binolar odamlar yashashi, ishlashi va dam olishi uchun zarur bo‘lgan ehtiyojlarning asosiylaridan biri hisoblanadi
|
| bet | 3/11 | | Sana | 09.12.2023 | | Hajmi | 334 Kb. | | #114101 |
Bog'liq ARX ON JAVOBLARI.Binolar odamlar yashashi, ishlashi va dam olishi uchun zarur bo‘lgan ehtiyojlarning asosiylaridan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda uy-joy qurilishi masalasi muhim hisoblanib, uni hal qilish jamiyatni yanada rivojlantirishda katta ahamiyatga ega.
Respublikamizning tabiiy-iqlim, geologik va gidrogeologik sharoitlariga xos bo‘lgan er silkinishi, gruntning cho‘kuvchanligi, er osti sizot suvlari yaqin bo‘lgan rayonlardagi qurilishlarni amalga oshirishda quruvchilardan katta bilim va tadbirkorlikni talab etadi.
Uy-joylarni loyihalash va qurish maxsus “Qurilish me’yorlari va qoidalari” ga asosan amalga oshiriladi. Qoidalar qurilish sohasidagi ilmiy izlanishlar hamda yangi turdagi uy-joylarni, ularning elementlarini tajriba, loyiha va natura holida tekshirish natijalariga asosan ishlab chiqiladi. Loyihalash tashkilotlari turar joy binolarining tiplashtirilgan loyihalarini tabiiy-iqlim sharoitlariga, qurilish-texnik va boshqa mahalliy sharoitlarga muvofiq ravishda ishlab chiqadi. Bunda mahalliy iqlim va geografik sharoitlarni hisobga olgan holda har bir konstruktiv elementning echimiga alohida e’tibor beriladi.
“Fuqaro va sanoat binolari arxitekturasi ” fani “CHizma geometriya va qurilish chizmachiligi”, “Qurilish ashyolari”, “Injenerlik geodeziyasi”, “Injenerlik geologiyasi” va boshqa bir qator fanlar bilan chambarchas bog‘liqdir.
3.QURILISH VA ARXITEKTURANING RIVOJLANISHI Arxitektura tarixi. Baktriya(Amudaryo xavzasi), Sogdiyona (Kashkadaryo va Zarafshon xavzasi), Xorazm (Amudaryo va Orol buyi yunalishi) bizni eramizgacha bulgan 1 ming yil ilgarigi kuxna eron va Grek manbalaridan ma’lum. Bularga Parkaniya (Fargona vodiysi) va CHachski SHosh (CHirchik-Angren vodiysi) xam taalluklidir. Bular xammasi rivojlangan kuxna madaniyat uchogi edi. Buni eramizgacha bulgan 4-6 asrlarda ular kudratli markazlashgan kuxna shark davlati bulgan. Axmanidlar tarkibiga kirgan Grek kulyozmalari Marakand (Samarkand)ni, Fargonada Kironol va boshkalarni keltirgan. Ammo bu erlar bizni eramizgacha bulgan 9 asrlarda Aleksandr Makedonskiy armiyasi tomonidan bu erlar bushab kolgan vayronalarga aylantirilgan, talangan edi va fakatgina bizning eramizgacha bulgan 1 -asrning oxirlari va bizning eramizni 2-asrlariga kelib xunarmandchilik arxitekturasi,savdo, dexkonchilik sanoatlari rivojlangan.
Kushon saltanati usha davr tanikli shaxarlari Dalvarzin tepa (Surxondaryo) va boshkalar. Saltanat VI-asr urtalarida Markaziy Osiyo turklar tomonidan bosib olindi, ularni boshkaruvchilari uzlariga ajoyib Kal’a Saroylar kilishdilar. Baraxsh shaxri atrofidagi topilgan Buxoro zadogonlari karorgoxini kazib kurilganda Sugdiyoniylar san’atini yuksak rivojlanganligi kurinadi. 6-asr oxirlari va 8-asr boshlarida Markaziy Osiyoni arablar bosib oldi. 9-asrda Arab Xalifaligida yuksak madaniyatli, buyuk ulomalari, shoirlari, fan arboblari (Abu Abdulla Rudaki) Markaziy Buxoro xisoblangan Samoniylar mamlakati bunyodga keldi. SHark mualliflari usha davr davlat boshliklari kurdirgan kurilishlarni ( Buxoro Samarkand) saroylarini, turar joy binolarini, bozorlarni, xammom, maschit, madrasa va boshka kurilishi ob’ektlarni, kumkuk maysa va gulzorlarga burkangan xolda uziga xos usulda tasvirlaganlar. 11-12 asrlarda turklar tomonidan bosib olinishi va boshkarilish natijasida turk tilida suzlashuvchi Mavorounnaxr, Samarkandda saroylar, jamoat binolari, karvonsaroylar, maschitlar (Navoiy shaxri yakinidagi) kurilishlari jadal rivojlandi.
19-asr ikkinchi yarmida Turkiston Rossiya imperiyasi tarkibiga kiritildi va CHor Rossiyasini uzok ulkalaridan biriga aylandi. Iktisodiy, siyosiy va turmush darajasi masalalariga tuxtalmasdan, kurilish va arxitektura masalalariga tuxtaladigan bulsak, bu soxada progressiv uzgarishlar bulganligini, ya’ni shaxar kurilishi prinsiplari tarifini kurish mumkin: yangi shaxarlar kurilishi (Fargona, Kukond va boshkalar), Toshkent,Samarkand, Andijon va boshka shaxarlarda turar-joy uylari, yangi bino turlari yuzaga keldi banklar, maktab-gimnaziyalar, universal magazinlar, kasalxonalar,temir yullar kurildi (Kaspiy orti ) 1899y, (Orenburg) 1906y, Rus gishti namunalari buyicha ishlab chikarish uzlashtirildi, kurilishda yogoch , metall, oyna keng kulamda kullanila boshladi. Yirik jamoat binolari kurildi. Masalan Toshkentda Davlat banki 1875y, Toshkent observatoriyasi binosi 1886y. Arxitektura xam shu jumladan boyidi.
|
| |
