39
to‘g’ri proporsionaldir.
Avval yirik zarrachalar, undan keyin esa mayda
zarrachalar cho‘kadi. Albatta D>d bo‘lgan hollardagina cho‘kish kuzatiladi.
Agar D
Sedimentatsiya tezligini aniqlash uchun N.A. Figurovskiyning
sedimentator deb
ataladigan asbobidan foydalaniladi (6-rasm).
6-rasm. Figurovskiy asbobi (sedimentator).
1-kvarsdan yasalgan shayn; 2-shisha ip; 3-tarozi pallachasi.
Bu usulning mohiyati shundaki, suspenziya ichiga
joylashgan pallachaga
(t) vaqt ichida cho‘kkan modda massasi (m) aniqlanadi.
Tajriba natijalarini grafik orqali ham ifodalash mumkin. Buning uchun
absissalar o‘qiga vaqtni, ordinata o‘qiga modda massasini qo‘yib sedimentatsion
diagrammasi hosil qilinadi (7-rasm).
τ
7-rasm. Sedimentatsion diagramma.
40
Sedimentatsiya diagrammasining chiziqlari
turli suspenziyalar uchun
turlicha bo‘ladi. Bu chiziqlardan foydalanib, suspenziyadagi
zarrachalarning
o‘rtacha radiuslarini aniqlash mumkin. Shuningdek,
agar sistema polidispers
bo‘lsa, sedimentatsiya diagrammasidan foydalanib,
suspenziyalarning qancha
foizi qanday disperslikka ega ekanligini hamda suspenziya fraksiyalarining
nisbiy miqdorlarini aniqlay olamiz (8-rasm).
