Ho‘llanishning miqdoriy ifodasi

59 
Ho‘llanishning miqdoriy ifodasi 
Agar qattiq jism ustiga bir tomchi ho‘llovchi suyuqlik tushirsak, qattiq 
jism sirt energiyasi o‘z qiymatini kamaytirishga intilib, suyuqlik tomchisini 
yoyiltirib yuboradi (11-rasm). 
11-rasm. CHet burchak bilan σ
3,1
, σ
3,2
va σ
2,1
orasidagi bolanish. 1-
havo, 2-suyuqlik, 3-qattiq jism. 
Qattiq jismning gaz (havo) bilan chegarasidagi surt tarangligini σ
3,1
orqali 
ifodalaylik. Qattiq jism bilan suyuqlik chegarasidagi fazalararo sirt energiya σ
1,2
, 
suyuqlik tomchisini siqish yo‘li bilan o‘zining qiymatini kamaytirishga intiladi. 
Tomchi ichidagi molekulalararo kuchlar ham suyuqlik tomchisining yoyilib 
ketishiga qarshilik ko‘rsatadi. Bu kuch rasmda σ
2,1
bilan ko‘rsatilgan. Bu 3 ta 
o‘rtasida muvozanat qaror topishining sharti Yung tomonidan chiqarilgan 
quyidagi tenglama bilan ifodalanadi: 




cos
1
,
2
3
,
2
1
,
3



(16) 
Bu tenglamadan foydalanib, ho‘llanishning miqdoriy xarakteristikasi chet 
burchak kosinusi ekanligini aniqlaymiz: 
1
,
2
3
,
2
1
,
3
cos






(17) 
Tenglama (17) Yung qonuni deb ataladi; undan quyidagi xulosa kelib chiqadi: 
suyuqlik bilan qattiq jism o‘rtasida muvozanat qaror topganida ho‘llanish chet 
burchagi θ faqat sirt chegaraning molekulyar tabiatiga bog’liq, lekin tomchining 
katta -kichikligiga bog’liq emas (bu tenglamadagi σ
3,1 
va σ
2,3 
larni bevosita 
o‘lchab bo‘lmaydi, faqat ular orasidagi ayirma haqida fikr yuritish mumkin.) 

60 
Tenglama (17) dan ko‘ramizki, cos
θ
qanchalik katta bo‘lsa, ho‘llanish 
shunchalik kuchli bo‘ladi, agar θ o‘tkir burchak bo‘lsa, cosθ>0; bu holda qattiq 
jism ayni suyuqlik bilan yaxshi ho‘llanadi; bunday sirt liofil sirt hisoblanadi. 
Agar θ o‘tmas burchak bo‘lsa, cosθ<0 bo‘lib, bu sirt ayni suyuqlik bilan yomon 
ho‘llanadi u liofob sirt deyiladi. Demak, θ=90
o 
yoki cosθ=0 bo‘lgan holat 
sirtining liofillik yoki liofoblik chegarasini ifodalaydi.

Download 3,22 Mb.