59
Ho‘llanishning miqdoriy ifodasi
Agar qattiq jism ustiga bir tomchi ho‘llovchi
suyuqlik tushirsak,
qattiq
jism sirt energiyasi o‘z qiymatini
kamaytirishga intilib,
suyuqlik tomchisini
yoyiltirib yuboradi (11-rasm).
11-rasm. CHet burchak bilan σ
3,1
, σ
3,2
va σ
2,1
orasidagi bolanish. 1-
havo, 2-suyuqlik, 3-qattiq jism.
Qattiq jismning gaz (havo) bilan chegarasidagi surt tarangligini σ
3,1
orqali
ifodalaylik. Qattiq jism bilan suyuqlik chegarasidagi fazalararo sirt energiya σ
1,2
,
suyuqlik tomchisini siqish yo‘li bilan o‘zining qiymatini kamaytirishga intiladi.
Tomchi ichidagi molekulalararo kuchlar ham suyuqlik
tomchisining yoyilib
ketishiga qarshilik ko‘rsatadi. Bu kuch rasmda σ
2,1
bilan ko‘rsatilgan. Bu 3 ta
o‘rtasida muvozanat qaror topishining sharti
Yung tomonidan chiqarilgan
quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
cos
1
,
2
3
,
2
1
,
3
(16)
Bu tenglamadan foydalanib, ho‘llanishning miqdoriy xarakteristikasi chet
burchak kosinusi ekanligini aniqlaymiz:
1
,
2
3
,
2
1
,
3
cos
(17)
Tenglama (17)
Yung qonuni deb ataladi; undan quyidagi xulosa kelib chiqadi:
suyuqlik bilan qattiq jism o‘rtasida muvozanat qaror topganida ho‘llanish chet
burchagi θ faqat sirt chegaraning molekulyar tabiatiga bog’liq, lekin tomchining
katta -kichikligiga bog’liq emas (bu tenglamadagi σ
3,1
va σ
2,3
larni
bevosita
o‘lchab bo‘lmaydi, faqat ular orasidagi ayirma haqida fikr yuritish mumkin.)
60
Tenglama (17) dan ko‘ramizki, cos
θ
qanchalik katta bo‘lsa, ho‘llanish
shunchalik kuchli bo‘ladi, agar θ o‘tkir burchak bo‘lsa, cosθ>0; bu holda qattiq
jism ayni suyuqlik bilan yaxshi ho‘llanadi; bunday sirt liofil sirt hisoblanadi.
Agar θ o‘tmas burchak bo‘lsa, cosθ<0 bo‘lib, bu sirt ayni suyuqlik bilan yomon
ho‘llanadi u liofob sirt deyiladi. Demak, θ=90
o
yoki cosθ=0 bo‘lgan
holat
sirtining liofillik yoki liofoblik chegarasini ifodalaydi.
