|
‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Pdf ko'rish
|
| bet | 74/237 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 13,35 Mb. | | #116299 |
Bog'liq Chizmachilik.I.Raxmonov. 20163.64-shakl.
3.65-shakl.
AB kesmani esa ikki marta kam bo'lakka, masalan, teng to‘rt bo‘lakka
bo'lib chiqib, unda
I,, 2,, 3,, ... nuqtalar hosil qilinadi. Keyin О markaz
dan
O l„ 02,, 03,, ... radiuslar bilan yoylar chiziladi. Bu yoylar O l, 02,
03, ... radiuslar bilan mos ravishda kesishib, izlanayotgan egri chiziq
ning
I, II, III, ... nuqtalarini beradi. Masalan, 7, nuqta orqali o4kazilgan
yoy
O l, 0 7 radiuslar bilan kesishib, I hamda VII nuqtalami beradi va
hokazo. Topilgan nuqtalar ravon birlashtirilsa, ekssentrikning kontur
chizig'i hosil bo'ladi.
Sinusoida va kosinusoida. Sinusoida - to 'g 'ri burchakli koordinata-
lar sistemasida v=sinx trigonometrik funksiyaning grafigi - to'lqinsim on
yassi chiziqdir. Sinus markaziy burchagining o'zgarishiga qarab o'zga-
radi. Sinusning shu o'zgarishini tasvirlovchi egri chiziq sinusoida deyi
ladi (3.66-shakl,
a).
Vint chizig'ining tekislikdagi proyeksiyasi ham sinusoida bo'ladi
(3.66-shakl,
b). Sinusoida «to‘lqini»ning uzunligi nd ga teng. Buning sa-
babi ixtiyoriy x da y=siru: funksiyaning qiymati uning
x+2n dagi qiymati
bilan ustma-ust tushadi (ya’ni y=sinr funksiyaning davri 2
n ga teng).
Sinusoida quyidagicha yasaladi. Sinusoidani yasash uchun aylana di
ametri qiymati berilishi kerak (3.66-shakl,
a). Keyin bu aylanani teng
bo'laklarga, masalan, o 'n ikki bo'lakka bo'lib, unda 7, 2,
3, ... nuqtalami
aniqlaymiz.
Ox va Oy o'qlam i o'tkazam iz, bu yerda Ox o 'q aylana
markazi orqali o'tkaziladi va
Oy o'qqa perpendikular bo'lishi shart. Bu
119
3.66-shakl.
o'qlam ing o'zaro kesishgan nuqtasi
О dan aylana uzunligi I=nd ni
o'lchab qo'yib, uni ham teng bo'laklarga, o 'n ikki bo'lakka bo'lam iz.
Hosil bo'lgan
I, II, III, ... XII nuqtalardan Oy o'qqa parallel to 'g 'ri
chiziqlar o'tkazamiz. Aylanadagi
1, 2, 3,... nuqtalardan Ox o'qiga paral
lel to 'g 'ri chiziqlar chizamiz. Bu chiziqlar tegishli ravishda o'zaro kesi
shib, sinusoidaning
I, II, III, ... XII nuqtalarini beradi. Topilgan nuqtalami
lekalo yordamida ravon qilib tutashtirsak, tekis ochiq va ravon egri chiziq -
sinusoida hosil bo'ladi (3.66-shakl,
a). Detal yoki asbobning chizmasini
bajarish vaqtida sinusoida chiziladigan sirtda (3.66-shakl,
b) AB
to'lqinning uzunligi qiymatini, odatda, amplituda qiymatiga bog'liq
bo'lm agan holda tanlanadi.
|
| |
