NUTQ USLUBLARI
60-dars PUBLITSISTIK USLUBI
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish. .(nutqiy kompetensiya: . ( tinglab tushunish, o‘qish, so‘zlash, yozish)
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz - elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 9-sinf uchun darslik. 9-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
1-topshiriq. Matnni o’qing.
Shoshilish zo’riqishga olib keladi. Qadamingni o’rinsiz tezlashtirsang, qoqilib yiqilishing mumkin. Qo’l harakatingga zo’r bersang, uni bunga urishtirib yuborishing, tilingni shoshiltirsang, nokerak gapni aytib qo’yishing, aqlingni shoshiltirsang xom xulosalarga kelib qolishing mumkin. (T.Sodiqova)
Bilib oling. Ommaviy axborot vositalari uslubi publitsistik uslub sanaladi. Bu uslubning muhim xususiyati axborot berish va ta’sir qilish bo’lib, soddalik, tushunarlilik, ta’sirchalik, adabiy til me’yorlariga qat’iy amal qilishdir.
Publitsistik uslubning ham og’zaki va yozma shakllari mavjud. Radio-televideniye uslubi publitsistik uslubning og’zaki shakliga, gazeta, jurnal uslubi esa yozma shakliga xosdir.
227-mashq. O’qing. Matnning mazmunini so’zlab bering. Uning qaysi nutq uslubiga mansubligi va bu uslubning o’ziga xos xususiyatlarini ayting.
Bahor... Bu kun olam uyg’onmoqda. Ana, yam-yashil maysalar xuddi jajji qizaloqlar kabi qiqirlab bosh ko’tarmoqda. Quyosh olam uzra iliq-iliq nurlarini taratmoqda. Osmon mo’tabar otaxonlarimiz va onaxonlarimizning duolari singari oppoq va dilga yaqin. Xullas, olam kundan-kunga go’zallashib bormoqda. (Muhammad Nom)
228-mashq. Matnni o’qing, publitsistik uslubga xos bo’lgan so’zlarni toping. Siz ham bahorgi ishlar haqida kichik hikoya yozing.
Bu yil bahorni juda-juda sog’indik. Ayniqsa, yanvarning izg’irinli, ayozli kunlarida ko’klamning qadri juda bilindi.
Mana, bobo quyosh charaqlab, kunlar iliy boshladi. Ona zamin qish uyqusidan uyg’ondi. Odamlarning bahri-dili ochilib, kayfiyatlari ko’tarilib, bahorgi tashvishlarga sho’ng’ib ketishdi. Hammaning niyati yaxshi, ularni qulay imkoniyatdan foydalanish istagi chulg’ab olgan.
Dehqonlar yerdagi namlikdan, tog’dagi qor zaxirasidan xursand — bu yil obi hayot mo’l bo’lishidan umidvor. Dalalar esa xamirturishdek (xamirturushdek) ko’pchib turibdi. Dehqon yerga tezroq baraka urug’ini qadash umidida yonmoqda.
(L. Normatov)
229-mashq. Matnni o’qing, mazmunini so’zlab bering. Uning qaysi nutq uslubiga mansubligini va bu uslubning o’ziga xos xususiyatlarini ayting.
Vatan, istiqlol, ma’naviyat... Bu so’zlar inson ongidagi eng buyuk tushunchalarni ifodalovchi purhikmat so’zlardir. Agar insonda shu so’zlarning birontasi yo’q bo’lsa, hayotining qayeridir kemtik bo’lib turaveradi. O’zbekning mungli ko’zlariga shodlik, qadoq qo’llariga qut-baraka, bezovta qalbiga orom, osmoniga tinchlik ulashgan shu so’zlar, eng avvalo, Istiqlol emasmi?! Istiqlol tufayli uning egik boshi baland ko’tarildi, mag’rur ovozi olam uzra jaranglay boshladi. Endi istiqlol tug’ini zabardast qo’llarda mahkam ushlab, uni mustahkamlash, Vatan ravnaqi uchun kurashish eng oliy baxtdir. (Z. Akbarova)
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.
V. Uyga vazifa
VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
Ilmiy bo’lim mudiri: ________________________
«Ona tili» 9-sinf
9-sinf «____» «_____________»
|
