Rezbasi to‘g‘ri to'rtburchakli bo'lgan vintli ju ñ d a kuchlar
o‘rtasidagi bog‘lanishni ko‘ramiz,
2.11-rasm. Gaykani o‘q atrofida
aylantirish uchun o‘rtacha d2 diametr bo‘yicha aylanma F, kuch urinma
shaklda ta’sir
qilmoqda, bunda o‘q bo‘yicha ta’sir qiluvchi F kuch
ta’sirida gayka o‘q bo‘yicha siljiydi. Vint rezbasini yoyilgan holda
ko‘ramiz, bunda rezba burchak ostida joylashgan tekislik bo‘lib,
gaykani
bir jism shaklda ko'rish mumkin. Jism qiya tekislik bo‘yicha bir tekisda
siljiganda F, F ,, N, Rf kuchlar ta’sirida muvozanatda boMadi. Bunda N-
qiyalik tekislikdagi normal reaktsiya, Rf = f N - ishqalanish kuchi.
Qiyalik tekislikdagi
normal reaktsiya N, umumiy R kuchdan ishqala
nish burchagi
ga buralgan. Sxemadan ma’lumki.
Ft = F tg O + p ) ,
[2.1]
Bu formula faqat to‘g‘riburchakli rezbalar uchun, bunda
arctgf
. Metrik, trapetsiyada, tirak rezbalarda shakli ponasimon bo‘lganligi
uchun qo‘shimcha ishqalanish hosil boMadi. To‘g‘ri burchakli rezba
bilan o ‘tkir burchakli rezbalar o ‘rtasidagi
ishqalanish kuchlari
bog‘liqligini aniqlash uchun rezba o'ramlarini o ‘qqa perpendikulyar
holda ko‘ramiz, ya’ni rezba o'ram ining ko'tarilish burchagi
0.
To‘g‘riburchakli rezbada ishqalanish kuchi Rf = f N lekin
bo‘lganda normal reaktsiya N=F, 2.12a rasm, bunda Rf = fF boMadi.
0 ‘tkir burchakli rezbalarda ham Rf = fN, lekin N=N* eos y (2.12b-
rasm), bunda r-rezba ishchi yuzasining qiyalik burchagi metrik
rezbalar uchun
r=30°; trapetsiodal rezbalar uchun
/=15°; tirak
rezbalar uchun y= 3o.
Rezbalarda
boMganda N I=F, natijada
