‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim yazirligi q‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Download 6,72 Mb. Pdf ko'rish
bet	4/191
Sana	15.01.2024
Hajmi	6,72 Mb.
	#137496

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 191

Bog'liq
1048 pdf 63c96812dd27f 1674143762

B IR IN C H I B O ‘LIM
S T A T I K A
I BOB. QATTIQ JISM STATIKASI VA STATIKANING
A SO SIY AK SIO M ALARI
1- § . Kuch. Kuchlar sistem asi. Ekvivalent sistem a.
Teng ta’sir etuvchi kuchlar
N azariy mexanikaning statika boMimida jism larning muvozanat
holati va kuchlar haqidagi asosiy tu sh un ch alar o ‘rganiladi. Statika
boMimiga oid masalalarni ikki turga b o ‘lish mumkin:
• kuchlam i qo'shish va absolut qattiq jism ga qo'yilgan kuchlar
sistemasini sodda holga keltirish;
• kuchlar sistemasi ta’siridagi absolut qattiq jism muvozanatining
zarur va yetarli shartlarini aniqlash.
Mexanikada moddiy jismlarning bir-biriga o ‘zaro ta ’siri kuch bilan
o‘lchanadi. Kuch vektor kattalik bo‘lib, uning jismga ta ’siri:
— kuch q o ‘yilgan nuqta;
— kuchning yo‘nalishi;
— kuchning miqdori bilan aniqlanadi.
Kuchning Xalqaro birliklar sistemasi (Sl)dagi o ‘lchov birligi sifa-
tida N yuton (N ) qabul qilingan.
K uchning yo ‘nalishi va q o ‘yilish nuqtasi jism larn in g m exanik
ta ’siriga va ularning bir-biriga nisbatan joylashishiga bogMiq.
M asalan, Yerning jismga ta ’siri Yer markaziga qarab yo‘nalgan
bo‘lib, u jism ning og‘irlik markaziga q o ‘yilgan. Rasmda kuch uchi-
da strelkasi bo ‘lgan to ‘g‘ri chiziq kesmasi bilan ko‘rsatiladi (1-rasm).
Kesm aning boshi kuch q o ‘yilgan nuqta A boMadi. K esm aning
uzunligi b iro r m asshtabda ku ch m iqd o rin i
shartli ravishda ifodalaydi. Kuch yo‘nalgan KD
to ‘g ‘ri ch iziq uning t a ’sir ch izig 'i deyiladi.
Og‘irlik kuchining ta ’sir ch izig 'i jism og‘irlik
markazidan o ‘tuvchi vertikaldan iborat.
Kuch vektor kattalik b o ‘lgani sababli u bi
ror katta harf bilan belgilanadi, bu harfning te-
pasiga chiziqcha, ya’ni vektor belgisi q o ‘yiladi
(masalan, F ) . Kuch miqdori esa F bilan belgi
lanadi.
5

Jismga bir vaqtda ta ’sir qiluvchi kuchlar to ‘plami (FX,F2 ,...,Fn )
kuchlar sistemasi deyiladi.
Jism ga
q o ‘y i l g a n
(Fx tF2 ,--,F n ) kuchlar sistem asining ta ’sirini
boshqa (Qx ,Q2
) kuchlar sistemasi bera olsa, bunday kuchlar
sistemasi ekvivalent sistema deb ataladi va quyidagicha yoziladi:
(F\ ,F2 ,...,Fn ) (Qx ,Q2
) .
(Fx ,F2 ,-.,F n ) kuchlar sistemasining jism ga ta ’sir kuchini bitta
kuch bera olsa, uni teng ta ’sir etuvchi kuch deyiladi va quyidagicha
yoziladi:
(Fx ,F2 ,...,Fn ) <=> R .

Download 6,72 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 191

Download 6,72 Mb.

Pdf ko'rish