|
Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
|
| bet | 46/201 | | Sana | 20.06.2024 | | Hajmi | 7,87 Mb. | | #264582 |
Bog'liq Αquv – uslubiy majmuaning tarkibiPortlash - bu qisqa vaqtda chegaralangan hajmdagi, katta miqdordagi quvvatning ajralib chiqishi tushuniladi yoki portlash suyuqliklarining, portlovchi moddalarning kuch yoki issiqlik ta’sirida о‘zi joylashgan hajmiga sig‘may qolishi tufayli otilib chiqadigan hodisadir. Odatda portlash gazlarning qattiq qizishi oqibatida, yuqori bosim hosil qilib kuzatiladi.
Portlashlar asosan yong‘in va portlash xavfi bor obyektlarda sodir bо‘lib, uning oqibatida yong‘inlar kelib chiqishi mumkin. Portlovchi moddalar saqlanadigan omborlar, ular bilan bog‘liq bо‘lgan obyektlar portlash xavfi bor obyektlar hisoblanadi. Bularga neft va neft mahsulotlarini qayta ishlab chiqaruvchi-saqlovchi, kimyoviy, gaz, paxta, qog‘oz, non mahsulotlari, engil sanoat korxonalari, ular ishlab chiqargan tayyor mahsulotlarni saqlovchi omborxonalar kiradi.
Portlatuvchi omillarga: kimyoviy (portlovchi moddalar), yadroviy (yadroviy qurollar), mexanik (yuqori bosimli suyuqliklar saqlaydigan idishlarni yorilishi), elektromagnit (uchqun razryadi va lazer uchquni) va boshqalar kiradi.
Har qanday portlashlarda birlamchi va ikiilamchi zarar beruvchi omillar hosil bо‘ladi. Birlamchi omillarga: zarb tо‘lqinlari va siniq parchalarning sochilishi kiradi.
Zarb tо‘lqinlari - yuqori bosimdagi portlashdan hosil bо‘lgan kuchli havo tо‘lqinlarining kuchli ovoz chiqarib tarqaladigan havo tо‘lqini tarzidagi va unga qarshi kelgan qattiq jismlarning parchalanishi va sochilishiga olib keladi.
Siniq parchalarning sochilishi - portlash maydonlarida parchalangan buyumlarning siniq parchalarini tarqalishi tushuniladi (buyum-anjomlarning, binolarning buzilishi, parchalanishiga olib keladi).
Ikkilamchi zarar beruvchi omillarga: yong‘inlar, kimyoviy va radiatsiyaviy shikastlanishlar, keng tusda tо‘g‘onlarning buzilishi va suv toshqinlarining sodir bо‘lishi, binolarning qulashi va boshqa falokatlar kiradi. Demak, birlamchi va ikkilamchi zarar beruvchi omillar insonlarning normal yashash va ishlash sharoitlarini buzilishiga, atrof-muhitni izdan chiqishiga hamda insonlarning halok bо‘lishiga va moddiy resurslarning yо‘q bо‘lib ketishiga olib keladi.
Ma’lumotlarga qaraganda Respublikamizda har yili 50 dan ziyod aholi yashash joylarida gazlardan notо‘g‘ri foydalanish oqibatida portlash bо‘lib, oqibatda fuqarolar nobud bо‘ladilar va kо‘plab odamlar turli darajadagi tan jarohati oladilar. Masalan, 1998 yilda Novosibirsk-Adler, Adler-Novosibirsk yо‘lalishida ketayotgan poyezdlar tо‘qnashishi oqibatida 37 ta vagonlarda yong‘in sodir bо‘lgan, natijada 1284 yо‘lovchidan 780 nafari halok bо‘lgan. Bunday misollardan ko’rinadiki, yong‘in va portlashlar tо‘satdan sodir bо‘ladi va kо‘plab odamlarni о‘limiga va og‘ir tan jarohati olishlariga olib keladi. Shuning uchun ham О‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011 yildagi 242-son qarori bilan tasdiqlangan “O’zbekiston Respublikasi aholini favqulodda vaziyatlarda ularni oldini olish va harakat qilish davlat tiziminini takomillfshtirish tо‘g‘risida” gi va 2000 yildagi «Fuqaro muhofazasi tо‘g‘risida»gi О‘zbekiston Respublikasi Qonunining asosiy maqsadi: fuqarolarni himoya qilish hamda portlash va yong‘in tufayli va boshqa sabablar orqali zarar kо‘rgan obyektlarning avvalgi ish faoliyatini iziga solib yuborish chora-tadbirlarini kо‘rish hisoblanadi.
Ishlab chiqarishdagi avariyalar:
Avariya deganda bajariladigan ishni birdan tо‘xtab qolishi yoki sanoat korxonalarida ishlab chiqarishning izdan chiqishi, transportlarda va boshqa obyektlarda moddiy boyliklarning buzilishi, yо‘q bо‘lishi tushuniladi.
|
| |
