Ushbu vertikal qirraning eng pastki va yuqori uchlari birlash-
tirilib, gorizontal qirralar hosil qilinadi. Ufq chizig‘idan
pastda
joylashgan kubda pastki gorizontal qirralar burchagining yotiqligi
yuqoridagilariga nisbatan kattaroq b o ‘ladi. Gorizontal parallel
qirralar gorizontning chap va o ‘ng tom onidagi nuqtalarda
birlashadi, ushbu holatda qog‘ozdan ancha tashqarida birlashadi.
Shu narsa bilinib turishi lozimki, tabiatda parallel bo‘lgan qirralar
rasmda gorizontning m a’lum bir nuqtasida tutashadi.
Pastki va yuqori gorizontal qirralaming yo‘nalishini aniqlab,
kubning chap va o‘ng chegaralaridan ikki vertikal qirra o‘tkaziladi
hamda shu yo‘sinda vertikal chegaraning ko‘rinib tumvchi qismi
aniqlab olinadi. Bunda chegaralarning o‘zaro
kenglik nisbati va
oldingi vertikal qirraning balandligini kuzatib borish kerak. Kub-
dagi gorizontal qirralaming yotiq burchaklarini to ‘g‘ri chizish va
ko‘rinib tumvchi chegara o‘lchamlarini kuzatib borish rasmning
muvaffaqiyatli chiqishini ta ’minlaydi.
Eng oddiy geometrik shakllarni chizish vaqtida,
tasvirlash
mahoratini mukammal egallab, o‘sha shaklning, nafaqat, ko‘ri-
nadigan tom onlarini, balki ko‘rinmaydigan
tomonlarini ham
chizish kerak. Agar shakl to ‘laligicha idrok etilmasa, u holda
ishlangan rasm haqiqatan olis bo‘ladi. Shu sababli ham, rasm o‘z
xususiyatga ko‘ra,
chiziqli-konstruktiv, deb nomlanadi va jismning
umumiy tuzilishi, uning konstmktiv xususiyatlari chiziqlar orqali
tushuniladi (xuddi shakl rentgen nurlari yordamida proyeksiya
qilinganidek).
Ikki vertikal qirra o‘tkazib, kubning yuqori va pastki asoslari
yasaladi. Barcha gorizontal qirralar (ular davom ettirilganda) ufq
chizig‘idagi m a’lum bir nuqtada kesishishi lozim.
Shuningdek,
yuqori va pastki asoslaming kengligi (burilish burchagi)ni nazorat
qilib borish muhim hisoblanadi. Rassom bir shaklni bir necha
bor turli holatlarda chizganida (ufq chizig‘i va boshqa shartlaming
o‘zgarishi nuqtayi nazaridan), u bir narsaga ishonch hosil qiladiki,
agar shakl ufq chizig‘iga qanchalik yaqin bo‘lsa, u shunchalik yuza
ko‘rinishda bo‘ladi, ufq chizig‘idan uzoqlashgani sari esa, nisbatan
keng burchakli ko‘rinishga ega bo‘ladi. Bunda har bir holat uchun
chegara nisbatlari, qirralar yotiqligi va ulaming ufq chizig‘ida
tutashishini aniqlash zamr hisoblanadi. Rassomning butun e’tibori
kub
chizgilariga emas, balki butun shaklga va uni hosil qiluvchi
59
l-rasm.
yuzalarning perspektiv ko‘rinishiga qaratilgan b o ‘lishi lozim.
31-rasmda kub shaklining besh bosqiclii ko‘rsatilgan bo‘lib, unda
kubni chekka cliiziqlarini belgilab, kompozitsiyajihatidan qurishdan
boshlab, to uni to ‘g‘ri tasvirlash bosqichlarigacha tasvirlangan.
