mayda burmalar tasvirini ishlashdan chekinish lozim. Burmalar
aniqroq ko‘rinishi uchun, tekis, g‘ijim bo‘lmaydigan va bir xil
sidirg‘a tusli mato tanlanishi maqsadga muvofiq.
Burmalaming hosil bo‘lish xarakteri
faqat matolaming tabiiy
xususiyati (tuzilishi, sifatijga bog‘liq bo‘libgina qolmay, balki mato
shakl va maydon bo‘yicha qanday yuzani egallashiga ham bog‘liq.
Masalan, stol ustidagi dasturxon hech qanday relyef hosil qilmay,
gorizontal holatdagi stolning ustki yuzasini o‘zida aks ettiradi.
Dasturxonning pastga osihb tumvchi qismlari esa, burma shakllami
hosil qiladi va dasturxon holati o‘zgartirilsa yoki bir tomonidan
tortilsa, ularning relyefi o‘z-
garislii mumkin. Stol ustidan
ko‘tarilgan dasturxon qo‘lda
osilib turadi va o‘z og‘irligi
hisobiga osilib tumvchi bur-
m alarning butun tizim ini
hosil qiladi hamda ulaming
ko‘rinishi va joylashuvi qo‘l
harakatiga,
holatiga, mato
qanday osilib turganhgiga uz-
viy bog‘liq. Bizning misoli-
mizda mato stol ustiga qo‘yil-
gan stulning bir qismi va stol
ustiga yengil tashlangan.
Osilib tumvclii mato tas-
50-rasm, b.
oddiy tasvirini chizish dega-
ni emas. Bu jarayon matoni
sinchiklab kuzatish va mato
virini rasmda ifodalash —
ko‘rinib tumvclii burmalami
bilan bog‘liq shaklni o‘rganishni ham taqozo etadi.
Mazkur vazifaning asosiy maqsadi — inson egnidagi kiyimni
chiza olishdir. Chunki kiyimdagi burmalar odam harakatlanishi
bilan o‘zgarib boradi, shuning uchun ham ular tana harakati bilan
to ‘g‘ridan to ‘g‘ri bog‘liq. Rassomlar oldida doimo
shunday vazifa
turadiki, ular kiyimni tasvirlash bilan bir qatorda, uning ichida
odam tanasi mavjudligini ham ko‘rsata olishi kerak. 50-rasm,
b da
ayol portretining egnidagi kiyimi bilan uyg‘unlashib, uning qiyofasi
va qo‘llarini butun bir yaxlitlikda ko‘rsatishini kuzatamiz.
72
Shuni ta ’kidlash kerakki, harakatdagi inson qiyofasini natu-
radan yoki tasaw ur va xotiradan yengil chizgilar yordamida
ishlanganida, matodagi burmalaming joylashgan o‘m ini e’tiborga
olish katta ahamiyat kasb etadi.
Bunday chizgilar rassomni
kiyimdagi ko‘p miqdordagi burmalami chizishga tayyorlaydi. Bu
esa, o‘z navbatida rasmning sermazmun bo‘lishini ta ’minlaydi.
Topshiriqlami bajarish davomida yosh rassomlarga mashhur
musawirlaming mato va undagi burmalar sermazmun tasvirlangan
asarlaridan ishlangan nusxalar namoyish etilishi kerak.
Mato tasvirini ishlash ketma-ketligi quyidagicha:
1. Qog‘oz sirtida tasvir o‘rni belgilab olinadi.
2. Mato joylashuvchi yuza (stol, orom kursi va h.k.) rasmi
chiziladi.
3. Keyin ushbu yuzada matoning asosiy burmalari yo‘nalishini
ko‘rsatuvchi tayanch nuqtalar belgilanadi va yengil shtrixlar bilan
asosiy burmalar hamda matoning gorizontal tekislikda yotuvchi
qismidagi burmalar chiziladi.
4. Shundan so‘ng, ikkinchi darajali burm alarni belgilab,
matoning soya tushgan qismlariga shtrixlash yo‘li bilan to ‘q tus
beriladi va mato tasvirining boshlang‘ich bosqichi yakunlanadi.
5. So‘nggi bosqichlarda tasvirlashning asosiy
qonun qoidalariga
binoan yorug‘-soya munosabatlari o‘matilgan tartibda amalga
oshiriladi.
