‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q‘rta maxsus. Kasb-hunar ta’limi markazi

mayda burmalar tasvirini ishlashdan chekinish lozim. Burmalar 
aniqroq ko‘rinishi uchun, tekis, g‘ijim bo‘lmaydigan va bir xil 
sidirg‘a tusli mato tanlanishi maqsadga muvofiq.
Burmalaming hosil bo‘lish xarakteri faqat matolaming tabiiy 
xususiyati (tuzilishi, sifatijga bog‘liq bo‘libgina qolmay, balki mato 
shakl va maydon bo‘yicha qanday yuzani egallashiga ham bog‘liq. 
Masalan, stol ustidagi dasturxon hech qanday relyef hosil qilmay, 
gorizontal holatdagi stolning ustki yuzasini o‘zida aks ettiradi. 
Dasturxonning pastga osihb tumvchi qismlari esa, burma shakllami 
hosil qiladi va dasturxon holati o‘zgartirilsa yoki bir tomonidan
tortilsa, ularning relyefi o‘z- 
garislii mumkin. Stol ustidan 
ko‘tarilgan dasturxon qo‘lda 
osilib turadi va o‘z og‘irligi 
hisobiga osilib tumvchi bur- 
m alarning butun tizim ini 
hosil qiladi hamda ulaming 
ko‘rinishi va joylashuvi qo‘l 
harakatiga, holatiga, mato 
qanday osilib turganhgiga uz- 
viy bog‘liq. Bizning misoli- 
mizda mato stol ustiga qo‘yil- 
gan stulning bir qismi va stol 
ustiga yengil tashlangan. 
Osilib tumvclii mato tas-
50-rasm, b.
oddiy tasvirini chizish dega- 
ni emas. Bu jarayon matoni 
sinchiklab kuzatish va mato
virini rasmda ifodalash — 
ko‘rinib tumvclii burmalami
bilan bog‘liq shaklni o‘rganishni ham taqozo etadi.
Mazkur vazifaning asosiy maqsadi — inson egnidagi kiyimni 
chiza olishdir. Chunki kiyimdagi burmalar odam harakatlanishi 
bilan o‘zgarib boradi, shuning uchun ham ular tana harakati bilan 
to ‘g‘ridan to ‘g‘ri bog‘liq. Rassomlar oldida doimo shunday vazifa 
turadiki, ular kiyimni tasvirlash bilan bir qatorda, uning ichida 
odam tanasi mavjudligini ham ko‘rsata olishi kerak. 50-rasm, b da 
ayol portretining egnidagi kiyimi bilan uyg‘unlashib, uning qiyofasi 
va qo‘llarini butun bir yaxlitlikda ko‘rsatishini kuzatamiz.
72

Shuni ta ’kidlash kerakki, harakatdagi inson qiyofasini natu- 
radan yoki tasaw ur va xotiradan yengil chizgilar yordamida 
ishlanganida, matodagi burmalaming joylashgan o‘m ini e’tiborga 
olish katta ahamiyat kasb etadi. Bunday chizgilar rassomni 
kiyimdagi ko‘p miqdordagi burmalami chizishga tayyorlaydi. Bu 
esa, o‘z navbatida rasmning sermazmun bo‘lishini ta ’minlaydi.
Topshiriqlami bajarish davomida yosh rassomlarga mashhur 
musawirlaming mato va undagi burmalar sermazmun tasvirlangan 
asarlaridan ishlangan nusxalar namoyish etilishi kerak.
Mato tasvirini ishlash ketma-ketligi quyidagicha:
1. Qog‘oz sirtida tasvir o‘rni belgilab olinadi.
2. Mato joylashuvchi yuza (stol, orom kursi va h.k.) rasmi 
chiziladi.
3. Keyin ushbu yuzada matoning asosiy burmalari yo‘nalishini 
ko‘rsatuvchi tayanch nuqtalar belgilanadi va yengil shtrixlar bilan 
asosiy burmalar hamda matoning gorizontal tekislikda yotuvchi 
qismidagi burmalar chiziladi.
4. Shundan so‘ng, ikkinchi darajali burm alarni belgilab, 
matoning soya tushgan qismlariga shtrixlash yo‘li bilan to ‘q tus 
beriladi va mato tasvirining boshlang‘ich bosqichi yakunlanadi.
5. So‘nggi bosqichlarda tasvirlashning asosiy qonun qoidalariga 
binoan yorug‘-soya munosabatlari o‘matilgan tartibda amalga 
oshiriladi.

Download 3,5 Mb.