Gipsli naqsh namunasining vertikal tekislikka nisbatan og‘-
maligi, tom onlardan
birining ikkinchisiga nisbati, perspektiv
qisqarish va ufq chizig‘ining qanday holda turishi chiziqli
konstruktiv usulda bajariladi. So‘ng tasvirlangan ikki qismli zanjir
elementi aniqlanadi. Buning uchun zanjirning ganch taxtasidagi
eng yuqori va pastki qismi hamda chekka nuqtalari belgilanadi.
Madumki,
ushbu naqshning tomonlari, burchak graduslari bir-
biriga teng va simmetrik bo‘lgani uchun uni teng ikkiga bo‘lib o‘tuvchi
nuqtalardan gorizontal va vertikal to ‘g‘ri chiziqlar o‘tkaziladi
(57-rasm,
a).
0 ‘tkazilgan vertikal ikki chiziq bir-biriga parallel bo‘lsa, gori-
zontal chiziq ganch taxtasining yuqori va pastki gorizontal qirralariga
parallel bo‘lmagan holda o‘z holicha o‘tadi. Chunki, bu ikki to ‘g‘ri
chiziq o ‘quvchi qaysi nuqtadan turib
tasvirlayotganiga qarab
perspektiv qisqarib boradi va m a’lum masofaga borib bir nuqtada
uchrashadi (kesishadi). So‘ng panjaraning qalinliklari belgilanadi
va ular to ‘g‘ri chiziqlar orqah birlashtiriladi. Bu vazifaning 2-bos-
qichi hisoblanadi (57-rasm,
b).
Keyingi bosqichlarda panjara tom onlarining burchaklari,
tekisliklaming bir-biriga nisbatlari topiladi. So‘ng rozetka bo‘-
laklaridagi yomg‘ va soya, yarim soyalar yorug‘lik manbayining
tushishiga qarab, qanday o‘zgarishi aniqlanadi. Soya boshlang‘ich
bosqichda yengil shtrixlar asosida bajariladi. Naqsh bo‘laklarining
yomg‘ va soyalarini hech qachon alohida-alohida ishlash yaramaydi.
Tasvirlanayotgan har bir bo‘lakni bir-biriga
taqqoslagan holda
barobar olib borish, tugallanganligi jihatidan bir-biriga muvofiq
bo‘lishi kerak. Ushbu amalning to ‘g‘ri bajarilishi ish jarayonida
qilingan xato va kamchiliklami o‘z vaqtida tuzatishga yordam beradi
(3—4-bosqich) (57-rasm,
d).
Vazifada bosqichm a-bosqich
ish yuritish, ya’ni naqshni
qog‘ozda to ‘g‘ri joylashtirish, har bir bo‘lakni konstmktiv chiziqli
qurish va hajmlari ustida ish olib borish orqali biri ikkinchisini
to ‘ldirib boradi.
G anch naqshining tasvirini to ‘g‘ri bajarishda o ‘quvchilar
quyidagi qonun va qoidalarga amal qilishlari zamr:
1.
Belgilangan ixtiyoriy qog‘oz sirtida tasvirlanayotgan natura-
ning chekka qirralarini belgilangan holda kompozitsion to ‘g‘ri
joylashtirish.
78
2. Naturadagi shakllaming asosiy tayanch nuqtalarini belgilab,
ulardan birining ikkinchisiga bo‘lgan nisbatlarini perspektiv qonun-
qoidalar asosida tasvirlash.
3. Shakllarni chiziqli
konstmktiv ravishda qurish, naturada
qo‘yilgan asosiy bo‘laklarni belgilash.
4. Tasvirlanayotgan shakllarning xarakterli xususiyatlaridagi
tushuvchi shaxsiy soyalarni belgilash va alohida bo‘laklarga ishlov
berish.
5. Naturadagi barcha buyumlarni tus jihatdan yana bir bor
ko‘rib, qo‘yilmadagi shakllaming
xarakterini aniqlash va soya,
yarim soya, yorug‘, refleks joylarini aniqlash. Buyurnni butun
birlikka bo‘ysundirish va vazifaga yakun yasash.
Ushbu metodik ketma-ketlikka rioya qilib, tasvirni to ‘g‘ri
bajargan o‘quvchi vazifadagi qo‘yilgan maqsadga erishadi va keyingi
vazifalarni aniq bajarishida u muhim vosita hisoblanadi.
