205
Kamchiliklari: tirqish (lyuft)larning mavjudligi, katta sirpanish ishqalanishi
mavjudligi uchun rezbaning yeyilish darajasi kattaligi va F.I.K.ning pastligi.
3.4.2.Planetar uzatmalar
Planetar
uzatmalarning planetar yoki
satellitli deyilishiga sabab,
uzatmadagi tishli g`altaklarning harakati planetalar harakatiga o`xshash. Bu
g`altaklarning o`qlari qo`zg`aluvchan bo`ladi. Oddiy planetar uzatma tashqi tishli
markaziy quyosh tishli g`altakdan, ichki tishli markaziy tojli g`altakdan,
tashqi
tishli satellitlardan va vodiladan iborat. Satellitlar bir vaqtning o`zida ham quyoshli
ham tojli g`altaklar bilan ilashmaga kiradi, satellitlar o`qi esa vodiloda joylashgan
(3.4.6-rasm).
A)
satellitlar; Б)
quyosh g`altagi; В)
vodilo; Г)
markaziy tojli g`alak
3.4.6-rasm. Planetar uzatma
Zamonaviy mexatron modullarda planetar uzatmalar juda keng ishlatiladi.
Ularning afzalliklari ixcham (kompakt) va kichik massali, katta uzatish nisbatiga
ega, tayanchlarga yuklama kichik, F.I.K. katta,
yuqori kinematik aniqlikka,
mustahkamlikka va ishonchlilikka ega.
206
Lekin kamchiliklarga ham ega:
konstruktiv tuzilishi murakkab; yasash va
o`rnatish ishlarida
yuqori aniqlik talablari; uzatish nisbatining oshishi bilan
F.I.K.ning pasayishi.
Uning ishlash printsipi quyidagicha: tojli g`altakning qo`zg`almas
holida
(
ω
b
=0) quyosh tishli g`altakning aylanishi (
ω
a
) satellitning o`z o`qi atrofida ω
g
tezlik bilan aylanishiga olib keladi. Satellitlarning tojli g`altak bo`yicha tebranma
harakati uning o`qini harakatlantiradi va vodiloning ω
h
tezlik bilan aylanishini
ta`minlaydi. Satellit vodiloga nisbatan
ω tezlik bilan aylanma harakat qiladi.
Tojli g`altak qo`zg`almas bo`lganligi uchun
ω
b
= 0,
vodiloning burchak
tezligi:
ω
h
= ω
a
/[1 + (z
b
/z
a
)].
bu yerda ω
a
-quyosh sherternyasining burchak tezligi;
z
a
- quyosh sherternyasining
tishlari soni;
z
b
- markaziy tojli g`alak tishlari soni
Ushbu planetar uzatmaning uzatish nisbati
i = ω
a
/ω
h
,
yoki oxirgi variantda
i = 1 + z
b
/z
a
.
Misol tariqasida planetar uzatmani elektrdrelda ishlatilishini keltirish
mumkin (3.4.7-rasm).
