Mehnatga layoqatlñigni va daromadni yo‘qotishga olib kela
digan ijtimoiy xavf-xatarlarga quyidagilar kiradi:
kasallik, ishlab
chiqarishdagi jarohat, kasbiy kasallik, baxtsiz hodisa,
onalik va
bolalik, ishsizlik, qarilik, boquvchisini yo‘qotish.
Jamiyat rivojlanishi bilan ijtimioiy sug‘urtaning o‘m i va roli
sezilari oshib boradi, bunga ahoHning majburiy ijtimoiy sug‘ur-
talaganlik darajasining oshishi, ijtimoiy sug‘urta
dasturlarining
kengayishi, tolanadigan pensiya, nafaqalar hajmining hamda
ko'rsatiladigan xizmatlar sifatining o‘sishi, ulaming qiymati va
aholi real daromadlarining oshishi sabab boladi.
ijtimoiy-siyosiy nuqtayi nazardan qaraganda, ijtimoiy sug‘urta
fuqarolarning qarilik,
kasallik holatlari, onalik, mehnat qobi-
liyatining to liq yoki qisman yo'qotishi, boquvchisini yo‘qotish,
ishsizlik kabi holatlarda moddiy ta ’minot ohshga konstitutsion
huquqi borligini ko‘rsatadi. Tolanadigan mablag' miqdori mehnat
staji, oylik ish haqi, mehnat qobiliyatini yo‘qotganlik
darajasini
hisobga olgan holda aniqlanadi va amaldagi qonunchihkka asosla-
nadi.
^
Ijtimoiy sug‘urtaning eng muhim iqtisodiy funksiyasi shun-
daki, u mehnat resurslarini takror ishlab chiqarish uchun zarur
sharoitlarini yaratadi, shu bilan birga ijtimoiy sohadà davlat siyo-
satining ajralmas qismi hisoblanadi. Shuningdek, ijtimoiy sug'urta
tizimi jamiyatda ijtimoiy haqqoniylikni ta’minlash, siyosiy birdam-
likni yaratish va uni saqlab qoüshning
dastlabki shartlaridan biri
hisoblanadi.
Ijtimoiy sug‘urtaning yordami bilan jamiyat quyidagi vazifalami
bajaradi:
- ishga layoqatsiz va mehnat jarayonida ishtirok etmaydigan
shaxslarning xarajatlarini qoplashga qaratilgan pullik fondlami
shakllantirish;
- mehnat resurslarini takror ishlab chiqarishning tuzüma va
zamr miqdorini ta’minlash;
- jamiyatning ishlovchi va ishsiz a’zolarini moddiy ta ’min-
lashdagi uzihshlami kamaytirish;
- aholining mehnat jarayoniga jalb etilmagan gumhlarining
yashash darajasini kolarishga erishish.
107
Ijtimoiy sug'urta tizimi ikki qismdan iborat:
— birinchisi, ishchilarning sog'lomlashtirish va
qayta tayyor-
lash tadbirlarini o'tkazgan holda mehnat qobiliyatini qayta tÜdash
va uni saqlashni ta’minlash;
— ikkinchisi, mehnat qobihyatini yo'qotganlarga yoki unga
umuman ega bo'lmaganlarga moddiy ta’minotni kafolatlash.
Download
