• 2. Suvlari.
  • Okean tubi relyefi va foydali qazilm alari




    Download 8,32 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet43/189
    Sana16.12.2023
    Hajmi8,32 Mb.
    #120491
    1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   189
    Bog'liq
    zsnu70eei3bIZoN8cMUU (1)

    13.1. Okean tubi relyefi va foydali qazilm alari
    1. 
    O kean tu b i tu z ilish i. Hind okeani tubida quyidagi 
    relyef shakllari keng tarqalgan: m aterik sayozligi (shelf), 
    suvosti tizm alari, okean tubi kotlavinalari.
    M aterik sayozligi (shelf) qirg'oq bo’ylab joylash­
    gan. Shelf A frika qirg’oqlarida torroq, Fore qo’ltig’i 
    to’Ia shelfda joylashgan. Avstraliya qirg’oqlarida shelf 
    kengroq.
    M aterik yonbag’ri zinalar hosil qilib tushgan, ba’zi 
    joylarda Hind, G ang va boshqa daryolarning suvosti 
    vodiylari bilan kesilgan.
    Hind okeanida to’rtta o’rta okean suvosti tizm alari 
    mavjud. O ’rta suvosti tizm alari oraliqlarida qator 
    kotlavinalar joylashgan. Kotlavinalarning tubi m ateriklar 
    yaqinida akkum ulyativ tekisliklar va m arkaziy qism larida 
    sertepa tekisliklardan iborat.
    H ind okeani tubida cho’kindilar qatlam ining qalinligi 
    m aterik yonbag’rida 3— 4 km , okean o’rtalarida esa 100 
    m ga tushib qoladi. Okeanning chuqur qism larida ekvator 
    yonida qizil gilli yotqiziqlar keng tarqalgan.
    86


    2. 
    Foydali qazilmalari. 
    Hind okeani tubi foydali 
    qazilm alarga juda boy. Fors qo‘ltig‘ida joylashgan neft- 
    gaz havzasi dunyoga mashhur.
    13.2. Iqlimi, suvlari, organik dunyosi
    1. Iqlimi. 
    Hind okeanining iqlimi uning geografik 
    joylashishi bilan belgilanadi. U lkan Osiyo qit'asining 
    ta’sirida okeanning shimoliy qism ida musson shamollari 
    vujudga keladi. Bu esa yuza suvlari harakatining doimo 
    o'zgarib turishiga olib keladi.
    Havoning o’rtacha harorati okeanning shim oliy qismi­
    da yozda 25— 27°C, A frika qirg’oqlari yaqinida 23°C, 
    janubiy qism ida yozda subtropik kengliklarda 20— 25°C, 
    mo’tadil kengliklarda 5— 6°, qutbyonida 0°C dan past.
    Qishda havoning harorati ekvatorda 27,5°C, okeanning 
    shimoliy qism ida 15°C, mo’tadil kengliklarda 0— 5°C, 
    qutbyonida 0°C dan past.
    O ’rtcha yillik yog’in miqdori Arabiston dengizining 
    sharqida va Bengaliya qo’ltig’ida 3000 mm, ekvator 
    yonida 2000— 3000 mm. Mo’tadil m intaqada yog’in 
    miqdori 1000 mm, A ntarktida atrofida 250 mm.
    2. Suvlari. 
    Ekvatorial m intaqada yuza suvlarining 
    harorati 28°C atrofida. Qizil dengizda harorat yozda 
    30— 31°C ga ko’tariladi. Suvning harorati ekvatordan 
    janub tomon pasayib boradi va qutbyonida 0°C atrofida 
    bo’ladi.
    Suvning sho’rligining eng yuqori miqdori Qizil den­
    gizda kuzatiladi (40— 41%). Bengaliya qo’ltig’ida Gang
    87


    va B rahm aputra daryolarining quyilishi munosabati bilan 
    suvning sho'rligi past va 30— 34%0 ni tashkil qiladi.
    Oqim lari doimiy sham ollarning harakati va yo'na- 
    lishiga bog'liq. Okeanning shimoliy qism ida musson 
    sham ollari ta’sirida musson oqimlari vujudga keladi.
    Janubiy yarim sharda oqim lar yo'nalishi doimiy. 
    Fasllar bo'yicha o'zgarm aydi, ekvator yonida janubiy 
    passat oqimi vujudga keladi va okeanni sharqdan g'arbga 
    kesib o'tadi.
    3. 

    Download 8,32 Mb.
    1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   189




    Download 8,32 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Okean tubi relyefi va foydali qazilm alari

    Download 8,32 Mb.
    Pdf ko'rish