havolarning ko'tarilm a harakati ustun turadi. Yuqoriga
ko'tarilgan havo sovib, kuchli konvektiv yogNnlarning
hosil bo'lishiga olib keladi. M azkur past bosim oblastiga
okeandan ham nam havo massalari oqib keladi.
Yozda
ekvatorial havo massalari subekvatorial kengliklarga
juda ko‘p yog'inga sabab bo'ladi.
Tropik va subtropik kengliklarda havoning pastlam a
harakati hukmron. Havo pastga tushayotganda uning
harorati ko'tarila boshlaydi va to'yinish nuqtasidan
uzoqlashadi. Natijada m azkur kengliklarda yog‘in juda
kam yog'adi. Shuning uchun bunday
kengliklarda ulkan
cho‘llar (Sahroyi Kabir) hosil bo'lgan.
Okean oqimlari ham iqlimga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Hiq oqim o'tgan joylarda yog" in serob, qulay iqlim sharoiti
hosil bo‘lgan. Sovuq iqlim o'tgan qirg‘oqlarda esa cho‘llar
(Namib) hosil bo'lgan.
Yer yuzasining tuzulishi ham A frika iqlimining
shakllanishiga sezilarli ta’sir ko'rsatadi.
Efiopiya,
Drakon, K am erun va boshqa tog'larning yonbag'irlarida
yog'ingarchilik ko'p bo'ladi.
A frikaning Shimoliy yarim sharida qish oylarida
harorat 18°C atrofida bo'ladi. Janubiy yarim sharda esa
24— 26°C, janubiy qirg'oqlarda esa 16— 20°C. Ekvatordan
shimol tomon harorat ko'tarilib boradi. Ekvator atroflarida
havo harorati 25— 27°C, tropik kengliklarda esa 32°C.
Tripoli shahri atrofida havo harorati 25— 270C, Tripoli
shahri atrofida quruqlikdagi eng yuqori harorat (+58°C)
101
kuzatilgan.
Janubiy yarim sharda aksincha, havo harorati
ekvatordan janubga tom on pasayib boradi, chunki bu
paytda bu yerda qish fasli hukm ron bo‘ladi. A frikaning
janubida iyulning o'rtacha harorati +8°C atrofida.
0 ‘rtacha yillik yog'in miqdoriga ko‘ra A frikani
to'rtta hududga ajratish m um kin. Yog'in miqdori 2000—
3 000m m va undan yuqori bo'lgan joylar.
M azkur hu-
dudlarga Gvineya yassi tog'ligining g'arbiy yonbag'ri,
G vineya qo'ltig'ining ekvator atroflari, Kongo botig'ining
m arkaziy qism lari kiradi. Yillik yog'in miqdori 1000—
2000 m m bo'lgan hududlar. M azkur hududlarga 10°
j.k. oralig'idagi joylar kiradi (Kongo, N iger daryolari
havzalari, Efiopiya tog'ligi Gvineya sohillari). Yiliga
250— 500 mm yog'in yog'adigan joylarga O 'rta dengiz
sohili,
Somali yarim oroli, Kolaxari cho'li va Sahroyi
K abirning janubiy qism lari kiradi.
Y illik yog'in miqdori 100 mm bo'lgan hududlarga
Sahroyi K abir va Nam ib cho'li kiradi.
