17.3. Tabiat zonalari va tabiatni muhofaza qilish
1.
Tabiat zonalari.
Avstraliya boshqa m ateriklardan
organik dunyosining o'ziga xosligi bilan ajralib turadi.
Uzoq davr m obaynida boshqa joylardan ajralib qolganligi,
o'ziga xos geografik joylanishi va tabiiy sharoiti tufayli
m aterikda endem ik o'sim lik va hayvonlar turi ko'p.
O 'sim liklarning 75% endem ik (evkaliptlar, akatsiyalar,
palmalar, daraxtsim on paporotniklar, o'tsim on daraxtlar
va boshqalar). Evkaliptlarning 300 dan ortiq turi
mavjud, ba’zilarining bo'yi 100 m dan oshadi, ayrim lari
butasimon.
M aterik hayvonlarining ham asosiy qismi endemik
hisoblanadi. Avstraliyada
kenguru, koala ayig'i, o'rdak-
burun, yexidna, vombat, qushlardan jannat qushi, kazuar-
lar, emu tuyaqushi, qora qush
keng tarqalgan. Hayvonot
dunyosining katta qismi xaltali:
kenguru, koala, dingo iti
va h.k. Zaharli ilonlar
ko'p.
M aterikda kenglik zonalligi yaxshi ifodalangan.
Avstraliyada subekvatorial iqlim mintaqasi doirasida
quyidagi tabiat zonalari shakllangan:
doimiy yashil
o'rmonlar; savanna
va
siyrak o'rmonlar.
119
Doim iy yashil o'rm onlar shim oli-sharqiy qirg'oqda
joylashgan. Yog'in serob, qizil ferralitli tuproqlarda
palmalar, fikuslar, lavrlar, daraxtsimon paporotniklar,
evkaliptlar
o'sadi. Tog'larda 1000 m dan yuqorida tog'
o'rm onlari mavjud. U larda qadimgi ignabargli daraxt -
araukariyani
uchratish mumkin.
Savanna va siyrak o'rm onlar zonasi shim oliy (subek
vatorial mintaqa), sharqiy (tropik mintaqa), janubi-sharqiy
va janubi-g'arbiy qism larida tarqalgan. Subekvatorial
m intaqada nam va m o'tadil nam savanna va siyrak
o'rm onlar tarqalgan. M o'tadil nam (tipik) savannalar va
siyrak o'rm onlar katta maydonni egallaydi. U larda yog'in
miqdori 600 m m , yom g'irli davr 6— 7 oy davom etadi.
M azkur zonada doimiy yashil va bargini to'kadigan
evkalipt o'rm onlari keng tarqalgan. Savanna va siyrak
o'rm onlarda A vstraliyaning asosiy hay vonlarini uchratish
m um kin. Cho'llashgan savannalar tropik m intaqada keng
tarqalgan.
Tropik iqlim m intaqasida cho'l va chalacho'llar zonasi
kattam aydonniegallaydi.M aterikm aydonidacho'llarning
salm og'i bo'yicha Avstraliya dunyoda birinchi o'rinda
turadi. Cho'l tuproqlari tarqalgan, o'sim liklari tikanlardan
va doimiy yashil butalardan iborat bo'lgan changalzorlar
(evkalipt va akatsiya butalari) -
skreblar
tarqalgan.
H ayvonlardan ulkan
kenguru, dingo iti, vombatlar, emu
tuyaqushi
uchraydi.
120
Nam subtropik o'rm onlar zonasi m aterikning janubi-
sharqida joylashgan. Zonada qizil-sariq tuproqlar tarqal
gan, o'sim liklari evkalipt o'rm onlaridan iborat.
|
