Okeaniyaning hududiy bo'linishi.
Okeaniya
tabiiy sharoitga ko'ra to 'rtta qismga bo'linadi. M elaneziya,
M ikroneziya, Polineziya va Yangi Zelandiya.
Melaneziya (grekcha «qora orollar») quyidagi oroilarni
o'z ichiga oladi: Yangi Gvineya, Bismark, Luiziada.
Solomon to'plam orollarini, Santa-Krus, Yangi Gebrid,
Yangi Kaledoniya, Fidji va boshqa mayda orollar.
M ikroneziya (grekcha «mayda orollar») jam i 1500
oroldan iborat. Unga K adzon (Valkano), Ogasavara
(Bonin), M ariana, Karolin, M arshall, Gilbert, Tuvalu
to'plam orollari,N auru ham da Osiyen orollari kiradi.
Polineziya (grekcha «ko'p orollar»)ga 18° meridiandan
sharqda, 30° shim oliy va 30° janubiy kengliklarda
joylashgan orollar kiradi. M azkur hududda quyidagi
orollar joylashgan: Gavayi, Layn, Feniks, Takelau,
Samoa, Tonga, Kuk, Tubuai, Jamiat, Taiti, Tuamotu,
Yangi Zelandiya ikkita yirik (Shimoliy va Janubiy) va
qator mayda orollari.
124
X IX . J A N U B I Y A M E R I K A
Geografik o‘rni, kashf etilishi.
Asosiy xususiyatlari:
deyarli shelf yo‘q; dunyodagi eng uzun A nd (9000 km)
tog'lari bor, boshqa m ateriklarga nisbatan oqar suvlar
hosil qilgan relyef shakllari katta maydonni egallaydi;
eng sernam, eng yashil, maydonining yarm ini o'rm onlar
tashkil qiladi; m aterikdajahondagi eng sersuv (Amazonka)
daryo,
eng baland
sharshara
(Anxel, 1054 m), eng katta
baland tog'
ko'li (Titikaka) joylashgan.
U zun va tor Panam a bo'yni Shimoliy va Janubiy
A m erikani birlashtirib turadi.
A m erika qit’asi qachon va kim lar tom onidan kashf
etilgani hozirgacha aniqlanm agan. O lim lar A m erikaga
yevropaliklar (vikinglar), osiyoliklar, afrikaliklar ham
borgan bo'lishi m um kin deb taxm in qilishadi. 1492-yil
Xristofor Kolumb A m erika qirg'oqlariga yetib bordi,
am m o Kolumb A m erikani H indistonning g'arbiy qir
g'oqlari deb atadi. X.Kolumb ochgan yerlar Hindiston
emas, balki tamoman yangi yer ekanligini italiyalik
sayyoh va olim Amerigo Vespuchchi isbotladi va 1570-
yili qit’a uning nomiga qo'yildi. M aterikni o'rganishda
X V III—X IX asrlarda nem is geografi A leksandr Gum-
bold va Fransuz botanigi E.Bonplan katta hissa qo'shdi.
U lar m aterikning geologik xaritasini tuzishdi, tabiatini
tasvirlashdi, qirg'oqdagi oqim larni o'rganishdi. And
tog'laridagi balandlik m intaqalari g'oyasini asoslab
125
berdi. Braziliya toligi tabiatini X IX asrda N.G.Rubsov
va G.I.Langsdoaf tadqiq qilishdi, o'sim liklari N.I.Vavilov
(1932— 1933-y.y.) tomonidan o'rganildi.
|
