X IX . J A N U B I Y A M E R I K A
Geografik o‘rni, kashf etilishi.
Asosiy xususiyatlari:
deyarli shelf yo‘q; dunyodagi eng uzun A nd (9000 km)
tog'lari bor, boshqa m ateriklarga
nisbatan oqar suvlar
hosil qilgan relyef shakllari katta maydonni egallaydi;
eng sernam, eng yashil, maydonining yarm ini o'rm onlar
tashkil qiladi; m aterikdajahondagi eng sersuv (Amazonka)
daryo,
eng
baland
sharshara
(Anxel, 1054 m), eng katta
baland tog'
ko'li (Titikaka) joylashgan.
U zun va tor Panam a bo'yni Shimoliy va Janubiy
A m erikani birlashtirib turadi.
A m erika qit’asi qachon
va kim lar tom onidan kashf
etilgani hozirgacha aniqlanm agan. O lim lar A m erikaga
yevropaliklar (vikinglar), osiyoliklar,
afrikaliklar ham
borgan bo'lishi m um kin deb taxm in qilishadi. 1492-yil
Xristofor Kolumb A m erika qirg'oqlariga yetib bordi,
am m o Kolumb A m erikani H indistonning g'arbiy qir
g'oqlari deb atadi. X.Kolumb ochgan yerlar Hindiston
emas, balki tamoman yangi
yer ekanligini italiyalik
sayyoh va olim Amerigo Vespuchchi isbotladi va 1570-
yili qit’a uning nomiga qo'yildi. M aterikni o'rganishda
X V III—X IX asrlarda nem is geografi A leksandr Gum-
bold va Fransuz botanigi E.Bonplan katta hissa qo'shdi.
U lar m aterikning geologik xaritasini tuzishdi,
tabiatini
tasvirlashdi, qirg'oqdagi oqim larni o'rganishdi. And
tog'laridagi balandlik m intaqalari g'oyasini asoslab
125
berdi. Braziliya toligi tabiatini X IX asrda N.G.Rubsov
va G.I.Langsdoaf tadqiq qilishdi, o'sim liklari N.I.Vavilov
(1932— 1933-y.y.) tomonidan o'rganildi.
