61
23-jadval.
Meva-uzum quritishda tayyor mahsulot chiqishi
Meva turi
Quritishda
tayyor
mahsulot
chiqishi,%
Meva turi
Kuritishda
tayyor
mahsulot chiqishi,%
Uzum
:
Olma
:
Bedona
24-28
Oddiy
14-15
Shigoni
24-26
Yaxshilangan
20-22
Sabza
30-34
Olxo‟ri
:
Germian
23-25
Danakli
30-35
Soyaki
30-35
Danaksiz
20-25
O‟rik
:
Shaftoli
12-13
Turshak
30-35
Olcha
30-32
Quraga
25-30
Nok
20-24
Kaysa
22-25
Anjir
30-33
1–misol.
Bitta partiya massasi 10,5 t, konditsion xomashyo 92% tashkil etadi;
ikkinchi partiya massasi
25 t, konditsion xomashyo - 85%. Konditsion xomashyoning urtacha miqdorini aniqlaymiz:
A = (10,5 *92 + 25 * 83) / (10,5 + 25) = 87%.
Konditsiya b o‟lmagan xomashyo miqdori: 100 – 87 = 13%.
2.Ikkilamchi qayta ishlash tsexiga yuborilgan xomashyo miqdori.
3.Xomashyoni tozalash jarayonida hosil b o‟lgan chiqindilar miqdori (massaga nisbatan % hisobida).
2–misol.
Qayta ishlashga 250 t sabzavot kelib tushdi. Tozalangandan keyin 200 t qoldi. Chiqindilar
miqdori 50 t, foiz hisobida – 50 *100 / 250 = 20% tashkil qiladi.
4.Yuvish, kesish, blanshirlash jarayonidagi xomashyo yuqotishlari.
Bu yuqotishlar laboratoriya
analizlari asosida aniqlanadi. Amalda ular aniqlab b o‟lmaydigan yuqotishlar qatoriga kiradi.
Masalan, qayta ishlashga kelib tushgan xomashyodan yuvish, kesish va blanshirlashdagi yuqotishlar
2,5% tashkil qiladi. Massa b o‟yicha: 250 *2,5 / 100 = 6,25 t.
5.Quritishga quyiladigan xomashyo miqdori. Bu ko‟rsatkich qayta ishlashga
kelgan xomashyo va
yuqotishlar yig‟indisining farqi bilan aniqlanadi, ya„ni: 250 – (50 – 6,25) = 199,75 t.
6.Ishlab chiqilgan tayyor mahsulot miqdori omborning ma„lumoti asosida aniqlanadi. Misolomizda
quritilgan ma hsulot miqdori (1-nav) 26,4 t tashkil etadi.
7.Butun ma hsulotni ishlab chiqarish uchun norma b o‟yicha xomashyo sarfi aniqlanadi. Bu
kursatkichni aniqlash uchun quritilgan ma hsulot miqdori 1 t ga sarflangan
xomashyo miqdoriga
kupaytiriladi. Misolimizda xomashyo sarflash normasi 9,6 t, ya„ni 24,4 *9,6 = 253,4 t teng b o‟ladi.
8.Tejalgan xomashyo. Amalda sarflangan xomashyo va sarflash normasi orasidagi farqi b o‟yicha
aniqlanadi:
253,4 – 250 = 3,4 t, yoki normaga nisbatan 1,4%.
9.Aniqlab b o‟lmaydigan yuqotishlar foiz hisobida massa va quruq moddalar buyicha. Bu yuqotishlar
quyidagicha aniqlanadi: quritiladigan ma hsulotninig quruqlik miqdori (QM) 12,5%,
quritilgan ma
hsulotning QM – 88%. Shunday qilib quritishga tayyorlangan mahsulotning QM:
193,75 * 12,5 / 100 = 24,2 t,
ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotda QM:
26,4 * 88 / 100 = 23,2 t.
Yuqotishlar 24,2 – 23,2 = 1 t tashkil qiladi.
Qayta ishlashga kelib tushgan sof ma hsulotning QM:
250 * 12,5 / 100 = 31,25 t.
Aniqlab b o‟lmaydigan yuqotishlar:
1 * 100 / 31,25 = 3,2%.
Shunday qilib umumiy yuqotishlar va chiqindilar dastlabki xomashyo miqdoriga nisbatan 25,7% tashkil
etadi:
20 + 2,5 + 3,2 = 25,7%.
1 t ma hsulot ishlab chiqarish uchun xomashyo sarflash normasini tekshiramiz:
Т
х/а
= 1 * 100 * 88 / (100 – 25,7) * 12,5 = 9,6 т.
