kanalda uzatish tezligi bir xil bo‘lishi sharti asoslangan. Bunday yagona kanal ma’lumot
uzatish jarayonidan avval o‘rnatilishi kerak bo‘ladi va bu kanal ulash o‘rnatish jarayonida
faqat ushbu bog‘lanishgagina xizmat qiladi.
YUqoridagi 1 rasmga ososan, kanallar kommutatsiyasi quyidagi ketma –ketlikda
amalga oshadi: 1-tugundan 7-tugunga ma’lumot uzatish uchun avval 1-tugun A
kommutatoriga ulash o‘rnatish uchun 7-tugun adresini belgilagan holda maxsus so‘rov
signalini yuboradi. A kommutatori yagona kanal hosil
qilish uchun marshrut aniiqlab,
so‘rov signalini keyingi kommutatorga yuboradi va h.k. 7-tugun so‘rov belgisini
olganligi to‘g‘risida 1-tugunga javob signalini qaytaradi va yagona kanal hosil
bo‘lganligi (kommutatsiyalanganligi)
belgilanadi; shundan so‘ng 1-tugun 7-tugun bilan
ma’lumot almashishi, ya’ni aloqa seansi amalga oshiriladi.
Kanallar kommutatsiyasining afzalliklari:
-
foydalanuvchilar aro o‘rnatilgan kanalda ma’lumot uzatish tezligi doimiy
va ma’lum bo‘ladi (foydalanuvchi sifatli uzatishga mo‘ljallangan kanalning o‘tkazish
qobiliyatiga moslab kerakli tezlikni belgilash imkoniyatiga ega);
-
tarmoq orqali ma’lumot uzatishda to‘xtalishlar darajasi past va doimiy
bo‘lishi (to‘xtalishlarga sezgir real vaqtli trafik (ovoz, video)ning sifatli uzatilish
imkoniyati).
Kanallar kommutatsiyasining kamchiliklari:
-
kanal bandligida foydalanuvchiga rad javobi berilishi;
-
fizikaviy kanallar o‘tkazish qobiliyatining samarasiz ishlatilishi (kanal ulash
o‘rnatish jarayoni mobaynida band bo‘ladi);
-
avvaldan ulash o‘rnatilishi tufayli ma’lumot uzatish jaraenidan oldin shartli
to‘xtalish mavjudligi.
Bu kommutatsiya usuli telefon so‘zlashuvlarni uzatishda qo‘llaniladi.
Paketlar kommutatsiyasi, asosan, kompyuter trafigini uzatishga mo‘ljallangan
bo‘lib, ma’lumot almashuvini samarali ravishda tashkil etishga imkon beradi.
Paketlar kommutatsiyasida foydalanuvchilararo uzatilayotgan
xabarlar kichik
qismlar - paketlarga bo‘linadi. Ma’lumot uzatish tarmoqlarida paket asosiy uzatish birligi
hisoblanadi. Katta hajmdagi xabarlar kichik paketlarga bo‘linishi tarmoqda ma’lumot
uzatish tezligining keskin oshishiga olib keladi.
Har bir paket kerakli tugunga etib borishi uchun adres axboroti belgilangan
sarlavha qismi bilan boshlanadi. Paket turli qismlardan iborat bo‘lishi mumkin va
quyidagilarni o‘z tarkibiga olishi shart:
-
uzatuvchini (source) ifodalaydigan manba adresi;
-
uzatilayotgan ma’lumotlar;
-
qabul qiluvchining (destination) adresi;
-
uzatish aniqligini ta’minlovchi xatoliklar tekshirish axboroti.
Bu qismlar uchta guruxga bo‘linib, paketning sarlavha, ma’lumot va treyler
qismlarini shakllantiradi.
Sarlavha qismi paket uzatilishi signali, manba adresi,
makon adresi, uzatishni
sinxronlash kabilarni o‘z ichiga olgan.
Ma’lumot qismi xabar tarkibidagi uzatishga mo‘ljallangan ma’lumotlardan iborat.
Tarmoq turiga nisbatan bu qism 0,5-4 Kb bo‘lishi mumkin. Treyler qismi ko‘p hollarda
xatoliklarni tekshirishga mo‘ljallangan (misol uchun, Cyclic Redundancy Check siklik
kod yordamida tekshiruv).
Paketlar tarmoq orqali mustaqil axborot bloklari sifatida uzatiladi.
Paketli
kommutatsiya asosidagi tarmoqda kommutatorlar ichki bufer xotirasiga ega bo‘lib, unda
paketlar vaqtincha saqlanadi. Kommutatorning chiqish porti band bo‘lgan holatda, paket
biror vaqt navbat kutadi va keyingi kommutatorga uzatiladi (2-rasm).
Paketlar kommutatsiyasida bir vaqtda uzatilayotgan ma’lumotlar hajmi nisbatan
yuqori bo‘ladi va uzatish tezligi oshadi.
Sarlavhalar uzatilishiga vaqt sarflanishi, har bir keyingi
paketni uzatishga zarur
bo‘lgan vaqt, paket buferizatsiyasi va kommutatsiyasiga sarflangan vaqt tarmoqdan
paketni umumiy uzatish vaqtiga ta’sir ko‘rsatadi va to‘sqinliklar manbai bo‘ladi.
Paketli kommutatsiyaning afzalliklari:
•
Tarmoqdagi yuklamani tarmoq bo‘ylab taqsimlash imkonini beradi;
•
Aloqa kanallarini o‘tkazish qobiliyatini oshirish imkonini beradi.
•
Bog‘lanishlardagi ma’lumot uzatish tezligini dinamik boshqarish
imkoniyati.
Paketli kommutatsiyaning kamchiliklari:
•
kommutatorlar buferlarida kechikishlarning tarmoq holatiga bog‘liq
bo‘lganligi sababli foydalanuvchilararo uzatish tezligi noaniqligi;
•
buferlarda navbatlar ortib ketganligi sababli ma’lumot (paketlar) yo‘qolishi
•
Bir aloqa kanalidan bir necha foydalanuvchilar ma’lumotlari uzatilganligi
sababli axborot xavfsizligini nisbatan pastligi;
•
Ulanishning nostabilligi va x.z.
Bu kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida turli usullar qo‘llaniladi (Quality of
Service QoS kabi). Bunday usullar qo‘llanilishi sababli paketlar kommutatsiyasi
hozirgi
kunda yuqori tezlikli tarmoqlar tashkil etishda eng samarali va istiqbolli deb tan olingan.
