140
biosistemadir. V.I.Vernadskiy biosferani tashkil etuvchi komponentlarni
kelib chiqishiga ko‘ra guruhlarga ajratishni taklif
etdi va yettita bir-biridan
farqli, lekin o‘zaro bog‘liq guruhlarni aniqladi.
Biosferaning tirik moddasi. Bu atamani fanga V.I.Vernadskiy kiritgan.
Tirik modda biosferada tarqalgan barcha tirik organizmlar: produtsentlar,
konsumentlar, redutsentlar yig‘indisidir. V.I.Vernadskiy tirik modda haqida
quyidagi fikrlarni bildirgan: «Yer yuzida, pirovard
natijaga olib keladigan
oqibatlari jihatidan, tirik organizmlardan ko‘ra qudratliroq kuch yo‘qdir».
Tirik modda o‘sish, ko‘payish, harakatlanish, Yer yuzi bo‘ylab
tarqalish,
oziq va yashash joyi uchun kurash, tana shakli, o‘lchami,
kimyoviy
tarkibining xilma-xilligi kabi xususiyatlarga ega. V.I Vernadskiy Yerning
paydo bo‘lishidan ko‘p o‘tmay hayot paydo bo‘lgan va u sayyoramizning
qiyofasini o‘zgartiruvchi asosiy omillardan biri bo‘lgan, deb ta’kidlaydi (38-
rasm).
Qattiq moddalar
– Yerda hayot paydo bo‘lishidan avval,
tirik
organizmlar faoliyatiga bog‘liq bo‘lmagan holda hosil bo‘lgan tog‘ jinslari.
Qattiq moddalarga minerallar (olmos, zumrad, kvars) va tog‘ jinslari
(granit, marmar) misol bo‘ladi. Bu moddalarning hosil bo‘lishi tog‘larning
yemirilishi, vulqonlarning otilishi bilan bog‘liq (39-rasm).
