285
5.2. BATAT
Ahamiyati. Batat
shirin kartoshka, oziq-ovqat va yem-xashak sifatida
ishlatiladi. Batat oziq-ovqatda, uni non yopishda qisman qo„llanadi, konditer
sanoatida, pivo tayyorlashda, spirt va qand ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Batat tuganagi tarkibida 69,1% suv, 1,7% azotli moddalar, 1,7% kletchatka,
26,4%
azotsiz moddalar, 1,18% kul moddasi bor. Batat tarkibidagi azotsiz
ekstraktiv moddalarning asosiy qismini kraxmal tashkil etib, uning miqdori 14,3-
25,6%, qand esa monosaxarid va saxaroza ko„rinishida bo„lib, u 1,4-6,1% ni
tashkil etadi.
Batat chorva mollariga yangiligicha, siloslangan
va pishirilgan xolda
beriladi. Ko„katining tarkibida 2,1% oqsil, 9,5% azotsiz moddalar, 0,8% moy,
pichanida esa 12,5% oqsil, 55,8% azotsiz moddalar va 4,9% moy bo„ladi.
Vatani Amerikaning tropik mintaqasi, hozir ham
bu yerda yovvoyi turlari
mavjud. Qadimdan Gavaye orollarida, Xitoyda ekilgan. So„ngra Afrikada ekila
boshlagan. Boshqa tuganakmevali ekinlar bilan
birga dehqonchilikda ekilgan,
ammo to„liq hisob kitob qilinmagan. Hozirgi vaqtda batat Hindistonda, Xitoyda,
Janubiy Amerikada ekilmoqda. O„zbekistonda bu ekin tadqiqot qilinib,
ayrim
fermer xo„jaliklarida ekilganda, gektaridan 25-40 t/ga hosil olingan.
Sistematikasi. Batat pechakguldoshlar oilasiga mansub-Connolvulaccae,
Ipomoea avlodiga kiradi. Bu avlod 400 dan ortiq turni o„z ichiga olgan. Ammo,
faqat bir madaniy turi ekiladi-Ipomoea datatas Lam. Bu ko„p yillik o„simlik.
Ildizi o„q ildiz bo„lib ko„p shoxlanadi, yon shoxlari yo„g„onlashib
tuganakmevaga aylanadi. Tuganakmevasining yuzasi tekis, goho g„adir-budir.
