98
urug„ sarflanadi.
Sug„oriladigan yerlarning unumdorligi yuqori va suv bilan ta‟minlanganligi
sababli o„simlik qalinligini oshirish hisobiga yuqori hosil olinadi.
Shuning uchun
sug„oriladigan yerlarda urug„ ekish me‟yori lalmi yerlarga nisbatan ikki barobar
ko„p, ya‟ni gektariga 4-5 mln. dona urug„ ekilishi kerak. O„zbekiston «G„alla»
ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi va ToshDAU tajriba stansiyasida o„tkazilgan
tajribalarga qaraganda, gektariga ekiladigan urug„ me‟yori 3 mln. donadan 5 mln.
donagacha oshirilishi bilan bug„doy hosili ham oshganligi aniqlangan.
Demak, kuzgi bug„doyni ekish me‟yori urug„likning sifat hamda ekish
sharoitiga qarab 180 kg-220 kg bo„lishi kerak.
Kuzgi bug„doy
ekish chuqurligi, uning sovuqqa chidamli bo„lishida katta
ahamiyatga ega. Urug„ chuqurroq ekilganda tuplanish bo„g„ini ham chuqurroq
joylashadi. Kuzgi-qishki sovuqlar poyalarga ta‟sir
qilgan vaqtda ham tuplanish
bo„g„iniga ta‟sir qilmasa, o„simlik nobud bo„lmaydi. Shuni hisobga olgan holda
kuzgi bug„doyning urug„i ekish vaqtida 6-7 sm ga, lalmi yerlarda erta ekilganda
esa 6-8 sm ga ko„miladi.
Ekinlarni parvarish qilish. Kuzgi bug„doyni parvarish qilish boronalash,
oziqlantirish va sug„orishdan iborat. Kuzgi bug„doy tuplanish davrida
boronalanadi. Lekin, o„simliklarning tuplanish davri har xil muddatga to„g„ri
kelishi mumkin. Kuzgi bug„doy
optimal muddatda ekilib, namlik yetarli bo„lsa,
kech kuzgacha o„simliklar tuplana boshlaydi va shu holatda qishlaydi, bunday
vaqtda erta bahorda, kechroq ekilganda ham bahorda o„simliklar tuplanish davrida
yangi boronalar bilan boronalanadi. Buning natijasida
tuproq usti yumshatiladi,
o„g„it solinadi, o„simlikning ildiz bo„g„zi yetiladi va ular yaxshi tuplanadi.
Yuqorida aytib o„tilgandek, ekinlar ikki muddatda oziqlantiriladi. Birinchi marta
tuplanish davrida boronalashdan oldin va ikkinchi marta nay o„rash
davri
boshlanganda oziqlantiriladi. Oziqlantirishda ekishdan oldin berilgandan so„ng
qolgan o„g„itlar barobariga ikki qismga bo„linib, ikki marta beriladi.
Kuzgi ekinlar tuproq-iqlim sharoitiga qarab 2-3 martagacha sug„oriladi. Yer
osti suvlari yuza joylashgan yerlar o„suv davrida 2 marta, yer osti suvlari chuqur
99
joylashgan maydonlarda uch martagacha sug„oriladi.
Kuzgi bug„doy optimal muddatda sentyabr oyining oxiri oktyabr oyining
boshlarida
ekilganda, ekishdan so„ng sug„oriladi, bundan tashqari, o„sish davrida
bug„doyni uch martagacha sug„orish mumkin. Ekin
birinchi marta tuplanish
davrida, ikkinchi marta nay urash davrida va uchinchi marta boshoqlanish davrida
sug„oriladi. Sug„orish me‟yori tuproq muhitiga qarab, gektariga 700-800 m
3
dan
1000-1200 m
3
gani tashkil etishi mumkin. Bug„doy ekish vaqtida qoldirilgan
egatlar orqali sug„oriladi. Bu usul eng yaxshi usul hisoblanib, suv tejab sarflanadi.
Yer betida qatqaloq hosil bo„lmaydi va suv bir tekis taqsimlanadi. Sug„orish
egatlarining uzunligi 100 m dan ortiq bo„lmagani ma‟qul hisoblanadi.
