Adabiy kitobxonlik malakasini egallash maqsadidagi o‘qish uchun quyidagi

42 
Axborotni o‘zlashtirish va foydalanish maqsadidagi o‘qish uchun quyidagi 
mahorat tavsiflari belgilangan: 
-
matnda keltirilgan dalillarni aniqlash va tasvirlash; 
-
kerakli axborotni o‘zida mujassamlashtirgan gapni ajratish; 
-
xulosalarni izohlash uchun olingan axborotdan foydalanish; 
-
matnda yaqqol taqdim etilgan axborotga muvofiq xulosa chiqarish; 
-
matnning turli qismlarini tahlil qilish va kerakli axborotni ajratish; 
-
matnda yashirin berilgan axborotni aniqlash; 
-
matndagi alohida gaplar o‘rtasidagi mazmuniy aloqalar asosida xulosalarni 
ifodalash; 
-
matn mazmunini izohlab berish; 
-
turli tipdagi matnlardan foydalanish va alohida tavsiflarni belgilash; 
-
matnning turli qismlaridagi murakkab ma’lumotlarni anglash va asoslash; 
-
matndagi ma’lumotlarni tushunish uchun aniq va noaniq elimentlarni 
baholash va ahamiyatini tushuntirish; 
-
matnlar, xaritalar, illuystrasiyalar,diagrammalar va rasmlar kiritilgan 
materiallar asosida turli matnlardagi ma’lumotlarni umumlashtirish. 
PIRLS tadqiqotida belgilangan mahorat tavsiflaridan ko‘rinib turibdiki, 
o‘quvchilar matnni nafaqat tushunishadi balki, matnda berilgan maʻlumotlarni 
tushuna olish va ularga o‘zining shaxsiy munosabatini bildira olish koʻnikmasi, olgan 
maʻlumotlaridan hayoti davomida toʻgʻri foydalana olishi, bilim va imkoniyatlarini 
oshira olish layoqati ham shakllanib, rivojlanib boradi. 
Mutolaa – bu insonning o‘z ustida ishlashi, faoliyatini ma’lum yo‘nalishga 
burib yuborishi, ongida ma’lum tuyg‘ularni, e’tiqod va dunyoqarashni hosil qilish, 
uni o‘ylashga, hayotda qanday yashashga o‘rgatish, fikr yuritish, yozuvchining 
insonparvarlik, axloqiy, estetik, badiiy, fuqarolik nuqtai nazarini bilib olish, uning 
ma’naviy o‘gitlarini ilg‘ab olish va bular asosida o‘z hayot yo‘li dasturini belgilash, 
yozuvchi bilan munozaraga kirishish, har bir o‘qigan kitobidan yangilik topish, 
ma’naviy dunyosini boyitishdan iborat ekan, bu borada PIRLS matnlari va uning 

43 
matnlari uchun tuzilgan topshiriqlari, belgilangan mahorat tavsiflari o‘quvchilarda 
kitobxonlik madaniyatini shakllantirish va rivojlantirishda yaqindan yordam beradi. 
Haqiqatan ham kitobxonlik insonni barkamollikka yo‘llasa, kitob o‘qimaslik 
johillikka, ma’rifatsizlikka olib kelib, natijada bolada ma’naviy qashshoqlik yuzaga 
keladi. Maktabda, bolalar bog‘chasida, oilada muhim vazifa, bu kitobxonlikni inson 
hayotida zaruriyatga aylantirishdan iboratdir. Agar kitobxonlik zaruriyatga 
aylanmasa, oilada ham, maktabda ham unga mehr-muhabbat, e’tibor kuchaytirilmasa 
farzandni kitobga bo‘lgan munosabatini o‘zgartirish mumkin emas. 

Download 2,09 Mb.