Foydalanilgan adabiyotlat

155 
Kalit so‘zlar
: mustaqil ish, ijodiy yondoshish, mashq, maniqiy topshiriq 
Hozirgi kunda matematika o‘qitish jarayonida o‘quvchilarni zeriktirib 
qo‘ymaydigan, ijodiy fikrlash, mustaqil ishlashga yo‘naltirigan har xil masalalardan 
samarali foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Ijodiy qobiliyatning rivojlanishida 
arifmetik masalalar alohida o‘rin tutadi. Masalalar yechish jarayonida har doim 
taqqoslash, tahlil va sintez, abstraktlash, aniqlashtirish, umumlashtirish induktiv va 
deduktiv xarakterdagi xulosa chiqarish va shu kabi mantiqiy tafakkur usullaridan 
foydalaniladi. Har doim tafakkurning mazkur mantiqiy usullari arifmetik masalani 
yechish yo‘llarini topish vositasi sifatida ishlatiladi, o‘quvchilar ularni amalda o‘zlari 
tushunadigan shaklda o‘zlashtiradilar, ularni qo‘llashni o‘rganadilar. 
Biz mantiqiy fikrlash, mantiq kabi so‘zlarni ko‘p gapiramiz va tez-tez eshitib 
qolamiz. Mantiqiy mashqlar bolalarning narsa va atrof-muhit haqidagi bilimlarini 
tartibga soladi va ularga to‘g‘ri fikrlash usullarini o‘rgatadi. Mantiqiy masalar ustida 
ishlash asosida o‘quvchilarning mantiqiy firlash qobiliyatlari shakllanib boradi. 
Mantiqiy fikrlashni rivojlanishi asosida bolada mustaqil fikr, mulohazalar paydo 
bo‘ladi. Fikrlash yangi g‘oyalar va ular ustida ishlash imkoniyatlarini yaratadi. 
Matematika fanidan o‘quvchilarning qiziqishini oshirish uchun qo‘shimcha 
mashg‘ulotlarning o‘rni katta. Qo‘shimcha mashg‘ulotlarda odatdagi misol va 
masalardan tashqari qiziqarli va mantiqiy masalalardan foydalanilsa, o‘quvchining 
fikrlash doirasi yanada kengayib, matematik bilimlarini amaliyotda qo‘llash 
ko‘nikmasi hosil bo‘lar edi. Mantiqqa asoslangan xulosalar chiqarish, 
matematikaning qiziqarli yo‘nalishini belgilaydi. O‘quvchining tafakkur doirasi 
kengayib boradi. Mantiqiy masalalar ustida ishlash imkoniyatlarini egallash borasida 
bolaning yosh va individual xususiyatlarini inobatga olish muhimdir. Berilgan 
mantiqiy masala bolaning bilim va qabul qilish darajasida bo‘lishi muhimdir. 
Bolalarga songa oid, miqdorga oid, o‘lchov birliklariga oid, geometrik shakllarga doir 
mantiqiy masalar berilishi darslarda olgan bilimlarini mustahkamlaydi, ularning 

156 
mustaqil ishlash imkoniyatlarini kengaytiradi. Shu bilan bir qatorda boshqa fanlardan 
olgan bilimlari bilan to‘ldirish va bog‘liqlikni ta’minlaydi 
O‘quvchi qanday masala yechishidan qat’iy nazar, albatta, fikrlaydi. Odamning 
aktiv faoliyati, uning mehnati hamma vaqt masalalarni yechish kaliti bo‘ladi. Bola 
aqliy kuchlarini ishlatib, predmet va hodisalar o‘rtasidagi aloqalarni aniqlashga 
intilib, muayyan ish qiladi. Tevarak olamda minglab masalalar bor. Ularni xalq 
o‘ylab topgan, ular topishmoq- hikoyalar tarzida xalq ijodida yashab keladi. Masalan: 
Uch masxaraboz: Bim, Bom va Bam qizil, yashil va ko‘k ko‘ylaklarda sahnaga 
chiqishdi. Ularning poyafzallari ham o‘sha uch rangda edi. Bimning ko‘ylagi va 
tuflisining rangi xato aytildi. Bomning tuflisi ham, ko‘ylagi ham qizil rangda emas 
edi. Bam yashil rangli tuflida, ko‘ylagi esa boshqa rangda edi. Masxarabozlar qanday 
kiyinishgan edi? 

Download 2,09 Mb.