Adabiyotlar ro‘yxati
1.
O‘zbek tilining izohli lug‘ati / 5 jildli. To‘rtinchi jild. A.Madvaliyev tahriri
ostida. Tahrir hay’ati: E.Begmatov va boshq. – T.: “O‘ME” Davlat ilmiy nashriyoti,
2008. – 606 b.
2.
Qosimova K., Matchonov S., G‘ulomova X., Yo‘ldosheva Sh., Sariyev Sh.
Ona tili o‘qitish metodikasi / Boshlang‘ich ta’lim fakulteti talabalari uchun darslik. –
T.: Noshir, 2009. – 352 b.
3.
Matchonov S., Shojalilov A., G‘ulomova X., Sariyev Sh., Dolimov Z.
O‘qish kitobi (Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 4-sinfi uchun darslik). – T.:
Yangiyo‘l poligraf servis, 2017
4.
Matchonov S., G‘ulomova X., Suyunov M., Boqiyeva H. Boshlang‘ich
sinflarda o‘qish darslarini pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish. – T.:
Yangiyul poligraph service, 2008. – 224 b
O‘QUVCHILARNING IQTIDORINI ANIQLASH VA
ULARNI IS’TEDODINI RIVOJLANTIRISHDA
PEDAGOGIK MAHORATNING O‘RNI
Suvonova Zarina Boymirzayevna
Samarqand shahar 41- maktab o‘qituvchisi
Annotatsiya.
Mazkur maqolada maktab yoshidagi iqtidorli o‘quvchilarni
aniqlash va ularni rivojlantirishda pedagogik mahoratning o‘rni va ahamiyati, ta`lim
va tarbiyani o‘rinli tashkil etish yo‘llari haqida ma’lumot berilgan.
Kalit so‘zlar:
Ta’lim sifat va samaradorligi, is’tedod, iqtidor tarbiya, qobiliyat,
bilimli, spetsifik, ijodkor.
152
Bugungi kunda ilm-fan, texnika va ishlab chiqarish sohalarining tez sur’atda
jadallik bilan rivojlanishi barcha ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya sifatini
mazmunan yangi bosqichga ko‘tarishni talab etmoqda. Bu esa yoshlar bilan olib
borilayotgan ishlar ta’sirchanligini oshirishga xizmat qiladi.
Mamlakatimizda faoliyat ko‘rsatayotgan pedagog xodimlarning ma’naviy
qiyofasi, aqliy salohiyati va kasbiy mahoratiga nisbatan yuqoridagi fikrga asosan
jiddiy talablar qo‘yilmoqda. Kelajagimiz egalari bo‘lgan yosh avlod ta’limi va
tarbiyasiga qaratilayotgan e’tibor bir kun kelib o‘z natijasini bermay qolmaydi,
albatta. Ayniqsa, maktab yoshidagi o‘quvchilar ta`lim-tarbiyasiga yuksak e’tibor
berilib, farzandlamizning iqtidor va iste’dodlari erta aniqlanib shu asosida ta`lim
sohalari bo‘yicha yo‘naltirilib o‘qishlariga alohida e’tibor berilmoqda.
Binobarin, “Mustaqil fikr yuritadigan, to‘g‘ri va halol, jasur avlodni tarbiyalash
davrimizning dolzarb muammolaridandir”. Darhaqiqat, XXI asr intellektual, o‘z
mustaqil, sog‘lom fikriga ega yoshlarni tarbiyalaydigan asrdir.
Shu bois, bolalarning puxta bilim olishlari, teran fikrlashlari uchun, eng avvalo,
ta’lim beruvchining mahorati, bilimi, layoqati muhim spetsifik xarakterga ega. Bugun
o‘zini pedagogman deb hisoblagan mutaxassis, albatta, bolalarning ta’lim-tarbiya
olishiga jiddiy e’tibor qaratmog‘i lozim.
Bisning asosiy maqsadimiz – o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatish,
ularni ijodkorlikka jalb etishdan iborat. Negaki, bugungi kunda ish beruvchi ham
mustaqil fikrlaydigan, olgan bilimlarini muammolarni hal etishda bemalol qo‘llay
oladigan, tanqidiy mulohaza yuritishga qodir bo‘lgan, til zahirasi boy, savodli
xodimni ishga olishdan manfaatdor. Shu nuqtai nazardan qaraganda, o‘qituvchi
faoliyatidagi eng muhim narsa bu – o‘quvchilarni o‘rganishga o‘rgatish.
O‘quvchilarning o‘rganishi kerak bo‘lgan narsalari esa cheksiz ko‘p – eng muhimi,
ular mehnatdan qochmaslikka, ongli, samarali, ijodkorona va mas’uliyat bilan mehnat
qilishga o‘rganishlari lozim. Bugungi kunda o‘qituvchilar oldiga qo‘yilayotgan talab
ham shu: o‘quv tarbiya jarayonini muntazam takomillashtirib borish, ta’lim, tarbiya
153
bilan bog‘liq, rivojlantiruvchi va albatta, amaliy masalalarni sifatli hamda majmuali
tarzda hal etish zarur.
Iqtidorli yoshlarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, ulardagi tug‘ma
qobiliyatni, iqtidor va iste’dodini erta yoshdan boshlab aniqlashga e’tibor
qaratishimiz orqali kelajakda vatanimizdan buyuk shaxslar yetishib chiqishiga o‘z
hissamizni qo‘shgan bo‘lamiz. Buning uchun biz bolalardagi iqtidor va qobiliyatni
o‘z vaqtida aniqlab, to‘g‘ri yo‘naltirib rivojlantirsak, ularning kelgusida yangi-yangi
kashfiyotlarni yaratishlariga zamin yaratgan bo‘lamiz. Shu sababli axloqli sof
mantiqiy tafakkuri kuchli, aqliy madaniyati yuqori bo‘lgan. Bolalarni maxsus o‘qitish
va ularga ko‘proq umid bog‘lash lozim. Aynan shunday bolalar kelgusida yanada
muhimroq iqtisodiy ,ilmiy va ijtimoiy masalalarni yechishga qodir bo‘ladilar. O‘zbek
avlodini jahonga ko‘z-ko‘z qila oladigan kishilar-bu iste’dodli, qobiliyatli, zukko, o‘z
ishining ko‘zini bilib bajaradigan qo‘li gul, o‘z sohasining mohir mutaxassislaridir.
Dono, tetik, aqli raso bolalarni sinf o‘quvchilari orasidan asosli ravishda tanlashimiz
va ularni layoqat yo‘nalishlari, qobiliyatlariga qarab u yoki bu sohaga, kasbga
yo‘naltirishimiz kerak. Is’tedodli bolalarni aniqlab ular bilan ishlashda qudagilarga
amal qilinganda yaxshi natijalarga erishiladi:
-Har bir bola takrorlanmasdir. Ba`zilari she’r yozish, ba`zilari matematikadagi
qobiliyati bilan bir xillari esa yuqori intellekti bilan ajralib turadi.
Yosh avlodga ta’lim-tarbiya berayotgan pedagog maxsus pedagogik, psixologik
va mutaxassisligi bo‘yicha chuqur bilimli va yuksak fazilatli shaxs hisoblanadi. Shu
bois, bugungi kun zamonaviy o‘qituvchisida quyidagi fazilatlar bo‘lishi lozim. U
o‘zining mutaxassisligi bo‘yicha puxta bilimga ega bo‘lishi, o‘z ustida muntazam
ishlashi, ta’lim-tarbiya pedagogikasi va psixologiyasi, fiziologiya fanlarining
asoslarini bilishi, mashg‘ulotlar jarayonida bolalarning yoshi va psixologik
xususiyatlarini inobatga olgan holda faoliyatini tashkil etishi lozim. Ustoz-
murabbiylar ta’lim-tarbiya jarayonida samarali shakl, metod va vositalardan unumli
foydalanishni bilishi kerak.
154
Ko‘pgina is’tedodli o‘quvchilarning qiziqishlari ko‘p qirralidir. Is’tedodli
bolalar boshqa bolalar bilan o‘qigan taqdirda ham, is’tedodli boshqa bolalar bilan
muloqat qilish imkoniyatini yaratish kerak. Is’tedodli bolalarning dasturi har
tomonlama mukammal bo‘lishi zarur. Is’tedodli bolalarni o‘qitishning namunali
rejasini ish faoliyatiga bevosita tatbiq qilish kerak. Bugungi kun o‘qituvchisi o‘ziga
yuklangan vazifani bajarish uchun bolalarda o‘sha faoliyatga nisbatan qiziqish
uyg‘ota olishi, ularning diqqatini jalb qilib faolligini o‘stirish, bolalarning xulqini,
hatti-harakatini real baholay olishi kerak.
Har bir faoliyat uchun zarur bo‘lgan materialni oldindan tayyorlab qo‘yishi,
yangi bilimni egallagan bilimlar bilan bog‘lay olishi kerak. Bolalar egallab olishi
lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalar ularning yoshlik xususiyatlariga mos
bo‘lishi kerak. U bolalarning ruhiy va jismoniy holatini aniqlay bilishi va uni bolalar
bilan amalga oshiradigan ta’lim-tarbiyaviy ishlarida e’tiborga olishi kerak. Pedagogik
mahoratning mohiyatini tahlil etish, undan etarli darajada xabardor bo‘lib uni
amaliyotda qo‘llay olish pedagogning bilimi, tajribasi va kreativligiga bog‘liq.
Demak, bugungi kun o‘qituvchisining pedagogik faoliyatida pedagogik mahorat
alohida o‘ringa ega.
|
